A súa experiencia está ligada á palabra e á poesía, que as engarza cunha elegancia e sensibilidade extraordinaria e, aínda que a coñecemos a través de composicións próximas ao jazz, ao fado ou ao folclore latinoamericano, Sheila Patricia é hoxe unha das grandes voces da nova canción de autora en Galicia. Un anos despois de debutar con El camino de los sueños (2017), a compositora e intérprete comezou traballar nun novo proxecto, na investigación e definición dun son onde mestura tradición e vangarda, música raíz e electrónica, instrumentos de percusión galegos e africanos... Unha volta ás «orixes» desde unha perspectiva renovada.

O resultado é Orixe (2022), o seu novo disco, e primeiro longo, que materializa eses últimos anos de traballo; da canción de autor ou o jazz dos seus inicios ata o folclore galego con tinguiduras de vangarda e world music. Con Galicia como eixo, a decena de cancións que recolle o LP engloban tradicións musicais e, ao mesmo tempo, están cargadas de melodías electrónicas e contemporáneas.

 

© Aitor Ramos Soto 

 

Vés dunha familia de músicos: o teu avó no saxo, a túa avoa e os teus pais á voz... Tendo a música nos xenes, foi este ambiente familiar o que che animou a empezar?

Sheila Patricia: «Foi inevitable vivindo nun ecosistema así. A música para min é a linguaxe do amor, da comunicación familiar e íntima. É símbolo de celebración, pero tamén do cotián; de meu pai e miña nai preparándose para saír cantar a un escenario que eu pisaría despois como convidada, sendo nena; ou da miña avoa na sobremesa contando como era ir ao mar co seu pai e cantándome as mesmas cancións que ela cantaba; dos meus irmáns tocando en Fin de ano para celebrar o Aninovo e aporreando calquera instrumento que aparecese pola casa, divertidos e felices... Ao final é iso, para min a música é unha forma de celebrar a vida».

 

Funky, latin, lírico, folk, fado, jazz... A versatilidade da túa voz é un dos puntos que máis chama a atención do teu traballo. Como chega unha a defenderse tan ben en estilos tan diferentes? Fálanos un pouco da túa formación vocal.

Sheila Patricia: «Eu penso que con curiosidade, fundamentalmente. Fun alumna de canto de María Costas moitos anos e aprendín moitísimo con ela; tamén tiven outras mestras e fixen moitos cursos, pero por outra banda. A formación en danza ensinoume moi ben o que é ter unha boa conciencia e disociación corporal e, ao final, utilizar o instrumento na súa totalidade. Para min, todo o corpo é voz. É máis, as nosas emocións son voz, os nosos pensamentos. Todo inflúe no noso xeito de cantar e contar.

Está claro que a nivel vocal é importante ter un bo instrumento, pero tamén é importante adestralo. Sempre o tiven claro: cómpre formarse en técnica vocal e noutras disciplinas que poidan achegar e enriquecer o teu canto. E escoitar moito os clásicos, os grandes cantantes doutras épocas que tan ben sabían contar».

 

Esa voz adoitaba escoitarse arroupada polos acordes dunha guitarra. Foi sempre este o teu instrumento de referencia?

Sheila Patricia: «Si, á hora de cantar todo comezou coa guitarra e así segue a ser na actualidade. Aínda que foron chegando outros instrumentos e eu, en paralelo, tocaba a gaita e a frauta traveseira desde moi nena, a guitarra como instrumento acompañante universal sempre estivo aí».

 

© Aitor Ramos Soto  

 

Filla de emigrante coas raíces ben profundas en Galicia, xa é tradición que, cada xaneiro, cruces o charco para xirar por Arxentina (Cosquín, Rosario, Bos Aires). Que significa para ti compartir a túa música na terra do teu pai? Como describirías a acollida na outra beira do Atlántico?

Sheila Patricia: «É moi impactante, pois todo o mundo ten un parente de Galicia ou coñece historias de galegas e galegos. Por algo chámana a “quinta provincia”! O nivel de admiración e amor que hai pola nosa música é moi impactante. Ademais, quedan moitos galegos xa avanzados en idade que emigraron pola fame e a ditadura, así que podes observar perspectivas ideolóxicas que nada teñen que ver coa realidade dos nosos maiores de aquí.

Realmente é moi reconfortante poder seguir os pasos de tantos emigrantes, do meu pai mesmo; volver e levarlles un anaco de Galicia... Sempre acaban emocionados e claro, eu tamén».

 

No teu debut, El camino de los sueños (2017), un EP con catro cancións de autora con influencias do jazz e a música latina máis dúas versións, destaca a túa voz intimista entre unha delicada instrumentación. Como xurdiu a idea deste primeiro álbum? A súa dirección musical correu a cargo do recoñecido pianista pontevedrés Gabriel Peso. Como lembras a experiencia de traballar xunto a el?

Sheila Patricia: «Foi unha idea xunto a Gabriel Peso. Eu vivía en Madrid e tiña ganas de gravar algo; tiña moitas cancións, moitas aínda inéditas a día de hoxe, e con Gabriel decidimos facer algo ao vivo coa banda e darlle a tinguidura jazz que o caracteriza, a el e á miña música daquela. Tiña moito interese nese estilo, en experimentar con el e vivir a experiencia do estudio.

Realmente foi un traballo de dous días! Preparei as cancións, ensaiamos un día e ao seguinte gravamos no estudio. Non durou máis que iso; un verdadeiro vórtice. Pero era de xustiza sacar eses temas, que algúns tiñan máis de dez anos, composicións da miña adolescencia.

A día de hoxe, Gabriel e eu seguimos traballando xuntos noutros aspectos fóra das nosas carreiras en común, e gardamos unha agarimosa relación».

 

 

Estas primeiras composicións achegábanse ao bolero, tango ou fado, pero a Sheila Patricia de agora é unha mestura de ritmos tradicionais e actuais. Que, ou quen, dirías que influenciou o teu gusto musical para acadar esta mestura tan orixinal de estilos e facer esta música fusión?

Sheila Patricia: «A raíz interésame moito; o fado é raíz, o tango é raíz, o bolero é raíz... non a nosa, pero todas son no seu lugar música de raíz. Ao final sempre estiven interesada pola fusión. Eu sinto que son pura fusión de sempre.

A música tradicional chégame desde moi nova; eu tocaba a gaita no grupo do meu pobo, pero tiña pendente contemplar a miña tradición desde a voz, que é o meu instrumento por excelencia. Así que, en 2018, puxémonos a traballar co meu produtor no proxecto que hoxe teño, que mestura tradición e electrónica, e co que levo un par de anos rodando. Logo de El camino de los sueños, tan en directo, como sonaba todo sen produción algunha, tiña ganas de producir e vestir as miñas cancións coas cores que a min máis me seducen».

 

A poesía tamén está presente na túa música e, nese primeiro EP, a túa nai recita un poema propio, ‘Abandono’. Foi este vínculo o que che levou a musicar a outros poetas? Como influíu a poesía no teu proxecto musical?

Sheila Patricia: «Si, a miña nai, a escritora galega Xulia María, ten moita responsabilidade. Ela inculcoume o amor polas letras; leme poesía desde pequena e agasalloume os libros máis importantes da miña vida, que determinaron camiños a tomar e configuraron o meu imaxinario. A poesía é unha linguaxe esencial, necesaria para o ser humano, e que alimenta a nosa sensibilidade e imaxinación».

 

 

Ao fío, en “Camiño branco” poslle música a versos de Rosalía de Castro, posiblemente a poeta máis musicadas na nosa terra. Como afrontaches a súa musicalización? Por que este poema en concreto?

Sheila Patricia: «Foi como se Rosalía viñera soprarme harmonía e melodía ao oído; non tiven que pensar nada, xa que o propio poema mo dixo todo. Tratando de reflectir ese pranto da poesía de Rosalía, chegaron as notas de “Camiño Branco”.

Cando nos sentamos a compoñer música para unha poesía xa escrita, penso que hai que escoitar á escritora; non querer traela ao teu campo, senón ir ti ao dela e navegar no seu universo ata que a linguaxe escrita e a musical sexan unha. É ambicioso, pero esa é a enerxía que me move».

 

 

Vés de publicar o teu novo disco, e primeiro longo, Orixe (2022), producido entre Galicia e Arxentina da man de Agustín Sánchez. Como foi o proceso creativo, tendo en conta que parte del se desenvolveu en medio dunha pandemia?

Sheila Patricia: «Pois igual que con case toda a miña música, tíveno moi claro; definimos as maquetas, que soan practicamente igual ao que foi no disco, en apenas tres días. Sabía o que quería contar, como o quería contar e como quería que soara. Non tiven ningunha dúbida.

A pandemia colleunos co disco listo; simplemente decidimos parar para observar como se movía todo. A idea de lanzar un disco sen expectativas de poder presentalo en concerto non me gustaba, así que decidín ter paciencia e agardar, aínda que foron saíndo sinxelos; a impaciencia era grande».

 

A música de raíz gaña protagonismo neste traballo, onde se mestura con outros estilos como o afrohouse. Cando nace este interese por incluír música tradicional nas túas composicións?

Sheila Patricia: «Como dicía, en 2018 foi cando o decidín; de feito, “O mar”, que é un sinxelo que sae en 2019, xa pode suxerir un pouco o que estaba a argallar. Tiña moi claro o que quería facer: eu xa cantaba nunha banda de música tradicional mesturada con outros estilos, pero quería sacar á luz a miña propia.

Sempre tiven moi claro o que quería facer, pero é un camiño longo. Levou uns anos para que este vira a luz en forma de disco. A influencia da danza na miña vida sempre me levou aos ritmos modernos, e son filla desta época... É inevitable a fusión que trae este Orixe».

 

Como as túas primeiras cancións en galego, “O mar” e “Novembro” foron as «orixes» deste Orixe, presentados como sinxelos en 2019 e 2020, respectivamente. Aquí xa podiamos escoitar, digamos, a unha Sheila Patricia 2.0. Cal foi exactamente o punto de inflexión, cando comezas virar cara á este renovado son atlántico? Dirías que esta definición do teu son veu para quedar?

Sheila Patricia: «Quen sabe se quedará ou non... Seguro que por un tempo si, pero considérome esencialmente unha experimentadora. Así que seguro que os tempos, como a vida, cambiarán certas cousas, e así debe ser —evolucionar, aprender, mesturar e desfrutar a música— non colle outra idea na miña cabeza».

 

 

Co folclore galego como eixo, en Orixe conflúen distintas culturas a través dos seus préstamos sonoros, como a percusión africana ou a guitarra arxentina. De que xeito engarzas estes ritmos e melodías, aparentemente tan distantes, ata acadar un resultado homoxéneo?

Sheila Patricia: «Para min está claro, está tan interiorizado na miña cabeza e no meu imaxinario que non o teño que premeditar moito. Xórdenme cancións sobre a nosa vida do mar cun ritmo da zona do litoral arxentino, ou de pronto compoño unha muiñeira con temáticas do outro lado; non o penso, síntoo, e creo que aí está a clave da sinxeleza».

 

© Llum A. González

 

As dez cancións que recolle o disco engloban todas estas tradicións musicais e, ao mesmo tempo, veñen cargadas de melodías electrónicas e contemporáneas. Que opinas sobre esta tendencia tan en alza de combinar tradición e vangarda?

Sheila Patricia: «Penso que é inevitable. Nunha época tan tecnolóxica era inevitable que tamén estes avances tecnolóxicos chegasen á música e á experimentación sonora. Penso que é unha cuestión de xeración, de tendencia histórica na música galega. Cambiará, claro, e quizais volverá en moitos anos; véxoo moi natural».

 

Aínda que o vimos por vez primeira tocando a pandeireta no videoclip de “Eido”, xa o escoitaramos noutros adiantos do longo, como en “Maneo de Caión”, facendo o propio co pandeiro. Falamos de Gabi Reboredo, metade do dúo Paraíso Canto. Como chegaches ata el e que procuras coa súa colaboración? Ademais da súa percusión, que dirías que achega a estas pezas e ao teu directo?

Sheila Patricia: «Gabi é un grande amigo, un grande artista e unha persoa que fai unha grande achega á nosa tradición, a conservación da mesma e á súa difusión. Para min é un grande divulgador e cantor, e un perfil artístico moi potente, cunha elegancia moi especial e un grande carisma que, para min, vese poucas veces.

Tiña moitas ganas de darlle un lugar especial no meu proxecto; ademais temos unha sincronía moi única nas nosas voces, un combo perfecto. Buscaba alguén que tocase percusión tradicional no proxecto... e chegou el».

 

 

Como unha alegoría ao patrimonio inmaterial, «de todos e de ninguén ao mesmo tempo», en “Eido” cantas á reivindicación do propio. Neste aspecto, que papel pensas que xoga a música á hora de conservar, e reivindicar, a nosa cultura? Ten algo que ver que o disco se chame Orixe?

Sheila Patricia: «Si, todo ten que ver, obviamente é unha declaración de intencións. A cultura e a tradición son elementos vivos, no seu estudo, na súa execución e transmisión, así como na creación viva. Estamos a achegar á nosa cultura.

Fan falta en Galicia voces novas, que o vello quede como elemento para aprender, non perder de vista as mestras e mestres, pero que o novo veña reinterpretar o xa feito, que achegue novas visións e creacións desde o sonoro e desde todas as artes. É o xeito máis identificativo dunha cultura xunto coa linguaxe, a arte».

 

“Avoa Sefa” é unha homenaxe a túa avoa «e, por extensión, a todas as mulleres galegas». É ela a que canta? Como ves a situación desa muller galega no panorama musical actual?

Sheila Patricia: «Si, ela canta, como todos os domingos na sobremesa ou en calquera lugar da casa e das labores cotiás. Deste xeito criámonos todos os meus curmáns e curmás, a miña nai e os seus irmáns. É é o normal na casa. Era o normal nas casas, de feito. Temos unha tradición oral que é ouro e penso que esta homenaxe era necesaria para min. Teño unha admiración enorme pola miña avoa, os seus valores, o seu xeito de ver o mundo e de apreciar a beleza, unha humildade enorme e un carácter para defender o seu encomiable.

Penso que esta muller, a miña avoa Sefa, que representa a todas as nosas nais, avoas e bisavoas, é unha figura fundamental. Desde o íntimo da nosa vida diaria establecen os piares fundamentais sobre os que nós sostemos o noso propio ser no mundo, o lugar que defendemos como mulleres, os valores e os coidados. Por fin chegamos a un momento no que estes coidados, estes referentes femininos, están a reivindicarse. Así debe ser, así ensinoume a miña nai e a miña avoa. Elas crean o mundo».

 

© Llum A. González

 

© Aitor Ramos Soto  

 

Os videoclips que acompañan as túas cancións coidan ata o máis mínimo detalle, tanto na posta en escena como na fotografía, e adoitan estar asinados por Aitor Ramos Soto. Como se desenvolve o traballo creativo tras eles? Traballades man a man ou ten total liberdade?

Sheila Patricia: «Ambas cousas! Aitor ten total liberdade e traballamos man a man. Cando se traballa desde a independencia é moi necesario o apoio entre todos os membros do equipo, así como crear lazos humanos bonitos onde o feeling e a conexión sexan elementos visibles en todo momento.

Penso que entre Aitor e eu hai un nivel de respecto e de admiración polo labor do outro que non hai que negociar practicamente nada. Aitor é definitivamente un talentazo do noso audiovisual galego, aínda sen descubrir por moita xente pero que, estou segura, acadará o lugar que lle pertence, pois é a persoa máis creativa e artista que eu vin detrás dunha cámara. Son moi afortunada de que traballe ao meu lado e poña a súa arte da man da miña».

 

© Aitor Ramos Soto  

 

“A Moura” está baseada neste ser mitolóxico da tradición galega e o seu videoclip está cheo de referencias a estas “deidades”: flores e cores vermellas, tesouros, serpes e cadeiras de pedra. Que che inspirou deste mito para facer unha canción?

Sheila Patricia: «Todas temos a referencia dalgunha Moura que apareceu preto dalgún lugar da contorna... No meu caso así é. Ademais, lembro moito as clases de antropoloxía con Rafa Quintía, marabilloso antropólogo galego e mestre na universidade, que nos explicaba os ritos arredor desta personaxe tan antiga e tan nomeada na nosa cultura. E que tamén espertaron as miñas ganas de reflectir este patrimonio inmaterial tan potente que temos e que non se ensina nas aulas, e que eu penso que é base fundamental da nosa cultura.

A Moura atráeme pola súa feminidade tan diferente á submisión cristiá da muller, tan pagá e tan pouco Virxe como a igrexa educaba que debiamos ser. Quixen representar a unha muller sedutora, que desfruta dos praceres da vida sen pecado, sen castigo e con total empoderamento. Trátase tamén dese abandono do amor romántico e das estruturas de vincularse sexo-afectivamente tradicionais. Trátase dunha Moura que vive na súa cova pero que sube á superficie dun xeito moi natural, e ten forma humana en todo momento, clara simboloxía á desmitificación da muller que non é casta, que antigamente era meiga, puta ou obra do demo.

A nosa intención era precisamente traela á superficie, liberala do feitizo e darlle unha forma humana na que non é mitificada nin demoníaca; ela é en todo o seu ser, sen dar explicacións a ninguén. Claramente representa o empoderamento feminino».

 

 

Nalgúns destes vídeos vemos unha Sheila Patricia desfrutando tanto da música como do baile ao son do afrobeat. Cal é a túa relación coa danza e, concretamente, con estes ritmos africanos?

Sheila Patricia: «Pois a danza é o meu outro amor ademais da música. Chegaron ambas a min desde moi cedo e tiña moitísimas ganas de axuntalas. Tiven durante anos unha escola de baile en Santiago, primeiro no ensanche e despois preto da praza de Galicia. Lembro eses anos de dar clases e facer shows con moito cariño e cun sentimento de realización enorme; era unha débeda comigo mesma.

Nas miñas múltiples viaxes a Portugal foi onde descubrín o afrohouse entre as comunidades africanas que viven alí. Foi unha experiencia marabillosa. Hai moitos anos que tiña ganas de inspirarme neste ritmo».

 

Neste último disco vemos un concepto moi traballado, unha imaxe máis artística, chea de significado, que evoca mitos e historias da tradición galega. Un exemplo disto é “Maneo de Caión”. Cóntanos un pouco sobre os símbolos empregados no videoclip deste tema.

Sheila Patricia: «En “Maneo de Caión”, tirando do fío da primeira copla da canción, quixemos facer unha homenaxe á muller labrega nos tempos de guerra e emigración, que quedaba soa ante o peso da casa, da economía e da familia.

A peza audiovisual divídese en tres seccións: unha primeira parte que fai alusión á perda do significado da vida ante a viuvez ou abandono; unha segunda etapa que trata a loita interna e a introspección da protagonista; e unha terceira que amosa a fortaleza e a liberación desta. Tamén son tres os elementos principais a destacar: as pandeiretas como ferramenta de transición e presenza galega durante toda a canción; as rosas e os caraveis vermellos representando o amor; e por último, un dos elementos con máis impacto visual na obra: un colar composto de dúas aixadas e un sacho homenaxeando á fortaleza da muller labrega.

Este proxecto, impregnado de simbolismo, é un paradigma do mercado audiovisual actual, cunha estética e cunha montaxe moi ben coidadas coa intención de causar pulsión escópica nas persoas que visualicen a obra. Destaca o retrato pictórico, a simetría e a cor vermella sobre negro».

 

 

Nos teus concertos un podía verte xogar coa música ao vivo, con guitarra e pedal de loop. Agora ben, neste último disco hai un concepto visual máis traballado e ademais apostas por introducir a túa experiencia na danza nos videoclips. Que podemos agardar da posta en escena deste novo disco? Vai ser protagonista o baile nos teus próximos espectáculos?

Sheila Patricia: «Si, temos dous formatos: un só de música, no que poderemos aínda así ver unha aposta escénica potente; e outro proxecto con danza, no que actualmente estou a traballar.

Teño moitas ganas de presentar esta aposta escénica, crear con base na música e no movemento e presentar a miña visión do espectáculo como lugar de expresión e creatividade. Teño moitísimas ganas disto, pero recoñezo que é un proxecto moi ambicioso».

 

Xa o presentarades o ano pasado e este mes de maio volve o espectáculo Simbiose, no que participas xunto a Chucho González, Gabi Reboredo e MiriamRodríguez. Este proxecto aposta pola fusión de ritmos populares galegos, world music e electrónica. Que sinerxías podemos esperar entre estes artistas?

Sheila Patricia: «Seguirei a traballar con Chucho e Gabi Reboredo e haberá algunhas intervencións máis que creo que sorprenderán. Haberá lugar para a improvisación, elemento que eu valoro moitísimo como exercicio de creación e conexión sonora, e haberá unha aposta escénica diferente na que os músicos levarán a cabo papeis diferentes no espectáculo. Non podo contarvos moito máis ;)».

 

© Llum A. González

 

Cinco anos (e unha pandemia!) separan El camino de los sueños (2017) de Orixe (2022). Que similitudes e diferenzas atopas entre eles? Agora, botando a vista atrás, cambiarías algo daquel debut?

Sheila Patricia: «As similitudes son que son temas escritos e escollidos desde a pura sinceridade comigo mesma, saldando a débeda pendente de dedicarme a este mundo da música que tiven apartado durante algúns anos.

Son traballos e momentos da miña vida completamente distintos. En El camino de los sueños eu vivía en Madrid. Sabía que quería gravar algo e tiña clarísimo que quería dedicarme profesionalmente e exclusivamente á música, así que entramos un día no estudio, mostreilles os temas aos músicos colegas e ao día seguinte gravamos esas cancións nunha soa sesión. Sen regravar, preproducir nin nada parecido. Un rigoroso directo.

Orixe é un primeiro álbum moito máis pausado na preprodución. Son temas producidos en 2019 e que tiven gardadiños moito tempo por mor da pandemia. En 2017 eu xa volvera a Galicia coa clara intención de facer música desde e para Galicia, así que emprendín ese traballo de investigación e elaboración dos temas de Orixe. Hai algúns que deixei fóra —e que probablemente formarán parte dos directos— pois quería que fose un disco conciso e fácil de escoitar. Nesta época da inmediatez, este primeiro disco quero que sexa un abrir de boca para o que virá nos próximos anos.

Mirando cara a atrás non cambiaría nada. Non son das que se arrepinten dos pasos dados. Trato de aprender deles e ir construíndo segundo os mesmos. Teño moitas ideas na cabeza e moito que quero mostrar ao meu público, así que lonxe de querer cambiar o pasado, o que quero cambiar é o futuro, con toda claridade. Quero deixar a miña visión da música e da música en galego, a máis persoal e íntima».

 

Na actualidade, que artista ou grupo galego nos recomendarías? Algún favorito que deberiamos coñecer?

Sheila Patricia: «É moi difícil, xa que considero que estamos nun momento moi potente na nosa música galega, pero penso que Caamaño & Ameixeiras, por exemplo, son fantásticas, e están a crear algo único e moi fermoso».

 

Se abrísemos a vosa contas persoais de Spotify, que escoitariamos? 100% Sinceridade, 0% Vergoña.

Sheila Patricia: «Vaia, aquí si que é un batedor total o meu Spotify, pero vou abrilo para respondervos! Este último mes escoito moito a Amália Rodrigues, Silvana Estrada, Nicole Bunout, Mayra Andrade... cantoras que me inspiran moitísimo, e moita salsa antiga e afrohouse. Pero se botas unha ollada xeral están desde Avishai Cohen, ata Sara Tavares, Mercedes Sosa, Bomba Stereo, Víctor Jara, Violeta Parra, Tigran Hamasyan, Xabier Díaz, Coetus, Milena Salamanca, La Bruja Salguero, Paté de Fuá, Alessio Arena, Daymé Arrocena, Alfredo Rodríguez, Maro, Calle Vapor, Antonio Zambujo, Pedro Aznar, Salvador Sobral...».