Desde cativo, Javier Méndez Úbeda foi empapándose de toda a música que lle rodeaba —«inconscientemente estabamos rodeados de cultura»— tocando instrumentos varios, facendo amigos que logo destacarían na escena musical local… Ata que apareceu o seu mentor, Jonay (J Gz Fz-Ba), quen o contaxiou da súa gran paixón pola música máis vangardista. Daquela pasaron anos, décadas nas que o músico, compositor e produtor pontevedrés foi construíndo o universo sonoro detrás de XABGZ, un proxecto onde, segundo afirma, a música absoluta e a programática se dan a man.

O seu último lanzamento, I Will Destroy All My Music for You (2024), é un longo de electrónica experimental composto sobre «unha idea autodestrutiva, un ultimato vital” […], un continuo devir» capaz de xerar curiosidade e admiración no oínte.

 

 

 

Detrás de XABGZ está Javier Méndez Úbeda, cal foi o xermolo deste proxecto e como se foi desenvolvendo ao longo destes últimos anos? Con anterioridade estiveches aos mandos de nada, outra proposta coa que, de feito, publicaches algunhas referencias presentadas agora baixo o nome de XABGZ, por que facer «borrón e conta nova» e recompilar todo neste proxecto?

XABGZ: «Ten sentido, nada foi absorbido temporalmente; vai mellor XABGZ para Google, é difícil atopar esta combinación de letras salvo en direccións webs de orixe aleatorio ou arquivos raros.

Nada no seu momento funcionaba ben; non había moitas cousas colgadas na rede, saía Nada Surf ou unha cantante italiana Nada e xa. Agora crúzase con millóns de nomes de bandas, solistas, cancións, etc., e quedas completamente invisibilizado nas pescudas».

 

Empregas diversos pseudónimos, a túa identidade (física) segue a ser un misterio... A vontade de anonimato era algo habitual na música club británica, como foi no seu día o sonado caso de Burial. No teu caso, a que se debe esa ocultación ou enmascaramento?

XABGZ: «Si, Burial, Bansky, The Residents, Pessoa... Son distintas formas de ocultamento: un porque facer música non ten que estar asociado con ser público; outro porque lle favorece á súa imaxe e, ademais, tería problemas legais; os terceiros pensan que o anonimato purifica a creación artística; e, por último, un xenio prolífico que necesitou crear multitude de identidades literarias.

Eu non teño medos nin da xente nin da lei; concordo coa pureza do anonimato, pero practico a pluralidade de pensamento e preciso representalo cunha personalidade imaxinaria. Son moi contraditorio por natureza».

 

Botando a vista aínda máis atrás, como como comezou a túa historia coa música electrónica? Tocas, ou tocabas, algún outro estilo, algún instrumento acústico...?

XABGZ: «Frauta, “Noite de Paz”, “O Muíño”. Casio de nenos, “Demo Song”, “A Lambada”. Moita praza da Ferrería, procesións, Ravachol (Entroido), todos os concertos de todas as festas, os ciclos de jazz, ‘Cinema na Rúa’, o de calquera cidade no sitio onde xogabamos de nenos... Inconscientemente estabamos rodeados de cultura e de xogos de chapas e bólas.

Entre aqueles amigos estaban os irmáns Jesús e Pedro Vidal (Jhonander), Caco Refojo (cinco Latin Grammy), Carlos Bastón (superbatería), Marcelo Dobode (cantante e actor), Pedro Solla (Auto Sacramental)... e máis xente que esquezo. Non sei se eles sacarán as mesmas conclusións, pero non hai mellor forma de aprender música que vivíndoa.

Daquela xa me gustaba a música electrónica, estábame a introducir no hip-hop; tiña outro compi aos 12 anos, Fran P. Outeda, que me xutaba no walkman Mike Olfield balanceándonos e mascando regalicia de pau, co que eu me sentía transportado. Fun escoitando e prestando atención ata os 15, cando secuestrei unha guitarra clásica da irmá dun colega, cun par de libros e sacando cancións pasei horas compoñendo pequenas pezas instrumentais (estudos) en mi menor, que era como eu me autorepresentaba. Dous anos despois presenteime nunha academia na que me daba clase de guitarra clásica Miguel del Río (Mr. River) e de solfeo Miguel Guerra (virtuoso instrumentista, †2019), co obxectivo de preparar o acceso ao grao medio de conservatorio. Estaba listo, pero non era o meu; quería coller un atallo, ir máis rápido.

Por aí foi cando entrou en xogo Jonay (J Gz Fz-Ba), o mentor. Non foi pola primeira casete, que era de Körn, senón por todo o demais; unha gran paixón pola música máis vangardista así, todo atragoado: ?¿CageRileyReichGlassMoondogIkedaColtraneRaFaustCanTortoiseTwinsNeurosisZu%!

Miles de discos comentados e analizados ata o de hoxe, para que? Para “nada”. Disto, e do final de Malone Muere (Samuel Beckett, 1951) e coa beca de COU coa que me fago un PC por pezas, comeza a loita que a día de hoxe continúa por tentar sacar con ceros e uns o que se me pasa pola cabeza. Foi moi duro do 98 ata o 2008, despois fun adquirindo mellores habilidades de interpretación e tecnoloxía».

 

 

 

Despois de case dúas décadas vivindo fóra (Burdeos, Barcelona, Madrid, Guangzhou...) volves a Galicia. Cres que vivir nestas cidades influíu dalgún xeito na túa música?

XABGZ: «Non máis do que Internet e os torrents, YouTube e Spotify... Máis ruído, menos ideas. Estaba desexando volver a Galiza para poder descargar todo o vivido.

Barcelona (1ª): Razzmatazz, áloe, Fábrica. Bordeaux: bicicletas, French House, escuridade. Barcelona (2ª): post-rock, herba, soidade. Madrid (1ª): contradicións, trap, traballo. Guanzhou: grandeza, música eslamiada, festas cinco estrelas, pasaporte en Hong Kong. Madrid (2ª): moito traballo, Carmena, karaokes filipinos, VIP.

Aquí podería estenderme innecesariamente, pero musicalmente, o que máis me impactou foron os concertos de gamelán en Ubud (Bali) e a danza coas miradas como protagonistas».

 

A electrónica é un xénero extremadamente amplo, e o certo é que na túa música se aprecia a mestura dunha ampla variedade de estilos: da música de club ao ambient sempre instrumental e cunha forte tendencia á experimentación. Agora, sen etiquetas, como describirías ti a túa música?

XABGZ: «Diría que está nun punto intermedio entre a música absoluta e a música programática.

Parto dunha idea abstracta, dun son ou unha melodía que desaparece ao desdebuxala en efectos; se parto dun motivo rítmico talvez o elimino ou o remarco despois da evolución creativa. Seguindo un criterio bastante arbitrario fago e desfago sen remordementos ata conseguir algo que me chame á transcendencia, que me poña os ollos en branco e me suxira un viaxe astral. Cando acado un termo xusto entre os límites temporais, o interese e a emoción, entón busco nas entrañas para dar título ao track; aí é onde limito a liberdade de interpretación cosendo un bordado ao meu poema sonoro».

 

 

Pasando de estilos a influencias, a quen sinalarías como principais referentes á hora de compoñer?

XABGZ: «Pois a verdade é que son un obseso compulsivo do consumo musical de referencia. Se algún compositor ou banda é referente de alguén, entón escoito todo o que poida buscando a orixe das súas inquedanzas, tratando de pensar como eles, estudando o contexto no que estaban inmersos; cousas que sirvan para absorber eses elementos artísticos ou técnicos.

Se tivese que facer unha lista cronolóxica dos meus referentes, sen pasar vergoña por asocialos, nunha liña serían: Wagner, Debussy, Coltrane, Reich, Glass, Reznor, Hopkins.

Esta é a miña base, pero claro, despois o resultado está claramente no camiño da decadencia da música actual. Quen poida que fuxa, pero eu estou atrapado na esquina do ring completamente fóra de combate».

 

 

Asinas traballos musicais para documentais, bandas sonoras ou mesmo pezas comerciais. De que xeito afrontas este tipo de tarefas en comparación coa composición para XABGZ?

XABGZ: «Supoño que como un escultor cun encargo, fas o que che pidan; ensinas o que tes e se non lles gusta retocas.

Pode ser adaptada á imaxe en movemento ou pode ser soamente un tema corto que xa logo encaixan. Non deixo de ser eu mesmo nesas composicións, limito os recursos máis extravagantes para non desgustar ao que mo solicita e doulle o toque preciso de interese tentando pasar desapercibido. Pode darse o caso de ter liberdade artística, nese caso tería moito que ofrecer, tanto descritivamente como para tema principal».

 

Ademais produces para outros artistas, exemplo diso é “Missing Keys”. Hai algunha diferencia entre producir a túa propia música e a música asinada por outros?

XABGZ: «Aquí hai unha confusión, teño outro heterónimo Hyenabeat, que se dedica a concursar nas competicións musicais e a facer remixes ilegais, como “Ring of Fire” ou “Gengis Khan”, pura diversión destrutiva. Un pouco como exercicio de demostración máis que para gañar nada, normalmente eses premios están amañados ou teñen tantas propostas que non atenden a todas.

Vou recompilando os stems destas oportunidades que logo, se cadra, me valen para facer algunha colaxe ou para gastar megas».

 

Algo que causa curiosidade en toda a túa discografía son os títulos das cancións: “Involuntary Baptism”, “Midi Songs for Ugly People”, “AGM Chupando Teito Na Moureira”, “Shymatics” ou “LUMEFUME” son algúns exemplos. Como dás con estes títulos?

XABGZ: «Está ben que cause curiosidade porque o título é unha parte fundamental de cada peza. Teñen que ser incisivos, misteriosos, ás veces crípticos, se non contribúen con contido de pouco valen; poden estar relacionados co concepto do disco ou concibidos de forma individual.

De todos podería dar unha explicación, pois son parte da narrativa; o meu concepto é pseudoliterario».

 

 

Tamén tes titulado en diferentes linguas: portugués, galego, inglés... A que se deben eses cambios de idioma?

XABGZ: «Xa... eu son dos de “galego e português a mesma lingua é”.

Por aí o tema das linguas véxoo máis como me quero expresar de cada vez, tamén segundo sinta podo cambiar un título en francés ao inglés porque o percibo máis estético; ou do inglés ao portugués porque me resulta máis sincero. Fixen cambios bastantes veces unha vez publicadas as cousas. Despois está a influencia da internacionalización, non podo negalo. O inglés fai comprender o concepto de primeiras para moitos habitantes do planeta.

Pero o idioma que me representa é o galego en versión do norte ou do sur do Minho. Moi orgulloso de telo falado ata en Macau, onde un vello cantonés amosou ledicia ao escoitarme e amabilidade ao ofrecerme cambio para coller o autobús na Avenida da Amizade. Ou en Madrid, coas avoas do parque de Acacias onde xogaba o meu fillo. Ou con amigos polas rúas de calquera cidade do mundo, mesmo na Coruña!».

 

 

 

En 2022 publicabas Death Way (2022), que recompilaba varios sinxelos publicados ese ano. É chamativo que varios dos temas parecen compostos para personas concretas como “It Was Thanks To Psilocybin, Dear Tino” ou “Flying Carpet for JuanL” (como fixera durante unha época Miles Davis). Son persoas reais, personaxes...?

XABGZ: «Non sabía do caso de Davis, pero así é, quixen dirixirme a xente que coñezo e dedicarlles un relato curto pola paciencia de terme dado soporte todos estes anos.

No caso de Tino é un primo meu, por exemplo, que é neurocientífico e quería proporlle unha conclusión persoal relacionada coa curación dunha depresión debido ao uso controlado (en realidade non tanto) de psilocibina; xa fose autóctona (da Fracha principalmente) ou importada de Ámsterdam. Neses días tiña lido ao respecto e parecíame interesante o tema.

Xa dixen que todos os títulos teñen contido, para min; son un diario da miña existencia (insistencia)».

 

 

Nese disco escoitamos unha chamémoslle deconstrución do “Negra Sombra” de Rosalía de Castro musicada por Xoán Montes. Por que revisitar este clásico da música galega en clave contemporánea?

XABGZ: «Foi polo principio de 2017 eu creo, estaba seguindo tendencias tipo Skrillex, Rustie, e, sobre todo, estaba obsesionado con Fying Lotus. Este último mesturaba unha especie de bases de hip-hop jazzeras con instrumentos reais e cantantes dun xeito moi psicodélico, que é o meu terreo.

Entón quixen facer algo propio con algo moi representativo da cultura galega; tiven varias opcións, pero ao non ter material legal... pois tiña que ocultalo. Da xente que me atura non tiven máis que negativas, pensaban que era unha mala idea; de feito, eu non estaba nada contento de como me quedara. Nese mesmo ano atopeime con Baiuca e dixen chau. Respétoo pero non me chista nada; el tiña bos samples orixinais e legais e eu bazofias de bootlegs, co que desistín».

 

 

 

En novembro do ano pasado publicas a Marcha de Granaderos (2023) que, para refrescar memorias, é como era antigamente coñecido o actual Himno de España. Unha nova deconstrucción. Como xorde este arriscado... remix?

XABGZ: «Motivada en parte por un amigo que exerce ás veces de condutor/asesor artístico (Jonay).

Resulta que a música váleme para superar traumas, este era gordo. Desde neno, cada vez que sonaba o himno ese tiña que taparme os oídos, como un TOC; chegou un punto que tiña que apagar a tele por non escachala. Máis adiante os máis atrevidos —entre eles un cantante daquel programa “Parodia Nacional” de Antena3 que traballaba comigo todas as noites— poñían esa cousa a todo volume e tiña que saír do local ata que pasase a broma.

Decidín superalo e imaxinei unha República Galega na que a banda do exército tocaba en honra a canción do país veciño en sinal dunha relación normalizada e pacífica.

Este é o meu mundo imaxinario, de nenos de primaria».

 

 

 

 

 

O teu traballo máis recente, I Will Destroy All My Music for You (2024) foi lanzado en plataformas dixitais a principios do pasado mes de febreiro. O anterior era unha recompilación de singles, hai algunha idea detrás que fíe todo o disco e lle dea unidade?

XABGZ: «Si, este último traballo é conceptual. Ten unha idea autodestructiva, un ultimato vital. A anulación do Eu. Ademáis está dividida pero non separada, depende do reprodutor decataraste que non hai cortes; é un continuo devir».

 

 

A comparación dos teus primeiros álbums, que semellaban mergullar ao oínte nun ciberpunk psicodélico que rozaba o Apocalipse, este aproxímase máis ao ambient, reflectindo, ás veces, unha atmosfera máis relaxante, mesmo envolvente. Que produciu este cambio no teu son?

XABGZ: «O mar. Desde a miña nova ubicación en Montealto vexo e sinto o mar constantemente.

Tratei de aproximarme ao concepto de músico maduro. E principalmente que traballei cuns auriculares novos e mesturei nuns monitores de estudio; pasei do garaxe (metaforicamente claro, non teño nin carné) ao que chaman home studio,fun mutando de ser AMD a M1.

Os recursos económicos inflúen moito no resultado, quen diga que non, minte. Se tivese unha filharmónica e un estudio profesional, faría grandes obras; nun entorno midi básico obteño como máximo algo semellante ao que sería...».

 

Canto ao proceso creativo, como foron medrando as pezas ata a versión definitiva que escoitamos no disco?

XABGZ: «Orixinalmente foron “Día antes do cole”, “1º día de cole”, “2º día de cole”, etc. Foi nas noites do principio do curso do meu Antón cando, en parte polos nervios, en parte porque o neno estaba cansado e tiña tempo sen que espertarse pola noite, evocando aqueles momentos que vivía antes de marchar de Pontevedra en 2006 recibín o impulso creador, a terra prometida.

Con moitísimas contradicións afrontamos como familia o retorno e de aí a procura da calma; a manta máxica que nos protexese das vellas feiticeiras montealtesas, dos trasnos das tascas e todos aqueles medos que bulían polas escuras rúas regadas de Estrella Galicia. Catro meses despois tiña unhas pezas ben formadas e tiña que ofrecelas en sacrificio».

 

Xeralmente, o interludio é unha breve peza que se interpreta entre dúas partes ou seccións da obra. Curiosamente o “Interlude” deste disco dura 7:33... o tema máis longo de todos! Paradoxal, non?

XABGZ: «É un pouco de vacile, claro. É o medio e o cambio de escena, dura máis da conta porque se estendeu deixando tempo para ir a coller unha birra ou tomar o aire, non hai descanso; deixas sonando a música e cando volves retomas a escoita».

 

 

 

 

Como tamén é paradoxal que un disco leve por título “I Will destroy All My Music for You”, non? De onde sae ese título?

XABGZ: «Sería una hipérbole? Pode. Pero é un ofrecemento a cambio de algo; conseguir a paz, o final de algo. Pode ser dirixido no senso de entrega no amor se a música fose unha dificultade a bater... ou pode ser unha ofrenda divina pregando máis tempo de vida (de aí o simbolismo da imaxe de portada)».

 

 

Logo dun mes da saída do disco, como dirías que está a ser a súa acollida?

XABGZ: «Habería que ter en conta dous factores: primeiro, o interese na música e segundo, o “algoritmo”.

No referente a como é o feedback diría que excelente. Nunca tivera a sensación de poder transmitir con voz tan clara certas ideas e recibir boas impresións. E no que toca a reproducións, oíntes e esas cousas, tiven un xute algorítmico que non sei en que punto se estabilizará: nun mes tiven as mesmas visitas en Spotify que nos tres anos que levo na plataforma. Non está mal, tendo en conta que non canto, non dou concertos, non teño distribución profesional, etc. Sobre todo xente de EE.UU., Gran Bretaña e da Europa Circundante (iso é que pon)».

 

Metidos xa na composición, es máis de analóxico ou de dixital? Cales son os teus «instrumentos» de referencia ao compoñer?

XABGZ: «Podería presentar unha foto rodeado de cables conectados a centos de máquinas analóxicas, cos seus filters e LFOs cos seus knobs ben cheiños de gordura prateada... e así dar a impresión de ser un tecnólogo aphextwiniano que sabe o que fai porque posúe a besta KORG, o fénix Roland ou a pedra filosofal Yamaha. En realidade son o que son a base de latencias altísimas e punteiro de rato. Teño Ableton Suite 12, Serum, e Komplete 14 Standard como base, e logo unha chea de cousas piratas moi importantes».

 

 

Hai case vinte anos que o teu primeiro traballo vía a luz, como describirías a evolución entre aquel 42’01 (2005) e este último disco?

XABGZ: «Non vexo evolución; para min é todo o mesmo, segue a ser o mesmo relato, unha vida. Distintas etapas, distintos símbolos».

 

Toda a túa discografía é autoproducida, por que escoller, e seguir, o camiño do Do It Yourself?

XABGZ: «Non pertenzo a ningunha seita hippy nin a nada que teña que ver coa artesanía, se tivese opcións... non me queda outra. Non teño galería que me leve a ARCO, así que vendo marcapáxinas pola rúa».

 

 

Ao fío, e falando de autoproducción, resulta difícil ser crítico e obxetivo con algo que ti mesmo creas? Non botas de menos traballar con alguén ao teu carón?

XABGZ: «É máis difícil non ser moi crítico, todo o que fago é lixo salvo cando pasa o filtro de outro.

Con tanto movemento de cidade en cidade nunca puxen un ovo. Ao longo dos anos tiven moitas oportunidades de conectar con xente; toquei con Guly Leiva (Pantano, Algodown), con Gonzalo Goitia e Toño Rodríguez (Unicornibot), Diego de Luis (To Nowhere, Camarada Nimoy), Guille (La Hija del Carroñero), Juanele (Nosfelatör, Unrealstate, Malkeda), Pablo Charlo (Charlo)... foron algúns dos que me aguantaron e lles dou as grazas pola paciencia. Non tiña as cousas claras, neste intre si, agora montaría unha banda e sabería que facer.

O máximo que cheguei foi a formar un grupo efémero: Anannemon Nekás, de metal suave. Demos un concerto na mítica Mecánica (Pontevedra) con máis de cen persoas e de abreconcertos a Delahoja. Enlieina parda, os rexistros foron queimados».

 

Teremos a oportunidade de desfrutar I Will Destroy All My Music for You —ou, xa que estamos, outro dos teus traballos— ao vivo?

XABGZ: «Penso que nos seguintes meses tentarei buscar un xeito de interpretar este e outros traballos. Teño ganas de poñelos a todo volume e deixar á xente cos pelos de punta e os ollos en branco».

 

Na actualidade, que artista ou grupo galego nos recomendarías? Algún favorito que deberiamos coñecer?

XABGZ: «Cró!, Cuchillo de Fuego, Loiros, Garza, Músculo!, Rebeliom do Inframundo, de agora. 6PM, Nadadora, Xenreira, Diplomáticos, Goma 2, de antes. Por non dicir cen máis!

Faltan moitos Xurxos Soutos e sobran moitas Pilis Pampines na contorna galega».

 

Se abrísemos a túa conta persoal de Spotify, que escoitariamos? 100% Sinceridade, 0% Vergoña

XABGZ: «Tool, Deftones, King Gizzard & The Lizard Wizard, Nine Inch Nails, Tortoise, Mogwai, Godspeed You! Black Emperor... Laura Pausini».