Músico e compositor, ferrolán de nacemento, leva desfrutando da súa paixón pola música desde anos 90 e, logo de pasar por múltiples formacións como Poetas Urbanos, Neusia e Fakir, Artabe comeza camiñar solo en 2013; a súa vida creativa dá un envorco, compoñendo material propio e editando referencias marcadas por un estilo musical intimista e rico en poesía.

«Reivindico a miña canción, porque é brillo do que son… Canto no alto coa miña voz, que é a voz de todos». Con esta declaración de intencións, incluída no tema ‘Tu Huerto Mi Canción”, Artabe debuta en solitario co disco Canciones de pan (2014), buscando reducir a canción á súa esencia para darlle protagonismo á voz e á mensaxe; o poder sonoro condensado nunha guitarra e a voz.

Artabe, amante da arte persoal, arriscado, innovador e inquedo, o teu camiño en solitario comeza logo dun pequeno barbeito musical, durante o que entras en contacto co Naad Yoga —a India semella ser un referente importante—, disciplina que che empurrou a compoñer para guitarra e voz música como instrumento de transformación e liberación do ser humano e xurdiron Canciones de pan (2014) eCataratas (2015). Como foi esa primeira época?

Artabe: «Foi unha época de aprendizaxe e reconstrución. Despois de estar tocando en diferentes bandas galegas como guitarrista e compositor, e de terminar de estudar Historia da Arte, fixen un parón total de dous anos, para recuperarme dunha longa etapa de excesos e adiccións. Sendo honesto, daquela non tiña pensado voltar á música; cambiei totalmente de vida e desvinculeime do mundo nocturno.

O que pasou é que entrei en contacto con diferentes disciplinas filosóficas e místicas, como o budismo ou o Naad yoga, para encontrar respostas a moitas preguntas que tiña. Nas musicais, descubrín que a resposta era a voz, usar a miña voz como canle para todo o que necesito expresar: a voz é unha comunicadora directa de emocións e catalizadora das mesmas. Nunca decidira ser cantante ata ese momento, así que voltei á música gracias ó Naad yoga. Nese contexto coñecín mellor as capacidades da miña propia voz e, sen querelo, volvín a coller a guitarra acústica e empezaron a saír melodías e letras sen parar; e, así, deixeime levar ata hoxe.

Por outra parte, buscando novas referencias musicais, a través das cales expresar todo o cambio interno que estaba a vivir, aparte da música india, conectei co folclore chileno e arxentino, e compuxen, por exemplo, ‘Polinizando’, ‘Tu Huerto y Mi Canción’ ou ‘Polvo Estelar’, que son cancións folk adulteradas polo meu filtro. Nesas, intentei formar unha banda pero non saiu adiante, polas diferencias, e decidín empezar a tocar só coa miña guitarra».

Tres anos máis tarde, en 2016, Artabe colle o temón, un novo rumbo cara a unha evolución e experimentación dentro dun concepto musical que, recalca, «o papel da música como ferramenta de liberación e transformación de ser humano». Punto Cero (2016) son once cancións que navegan entre o pop, o rock ou a psicodelia nunha clara aposta por un son máis eléctrico e elaborado; un paso máis no seu estilo musical, marcando un cambio importante na súa traxectoria.

Despois chegou Punto Cero (2016) e Rubén Artabe convértese en Artabe. Foi un reseteo non só musical senón tamén persoal? Como foi esa transformación, esa reinvención? Que queda de Rubén Artabe en Artabe? Que significou para ti ese disco?

Artabe: «Si. Punto Cero chega cando veño a vivir a Madrid; tiña ganas dun cambio vital e estilístico, tamén de tocar en eléctrico. Aínda en Galicia, cando andaba a argallar o futuro disco, coñecín a Manuel Cabezalí e todo o seu traballo, e pareceume idóneo para a produción. A idea foi embelecer as demos acústicas, acadar con poucos elementos un son grande, elegante e envolvente. Traballamos nos arranxos de guitarras e synthes, e nos ritmos con Juanma Padilla, batería da miña banda. E, así, empezou a coller forma todo ese ambiente e atmosferas das cancións, coas guitarras de Manuel tan marca da casa. Nese disco buscamos a honestidade, o coidado dos detalles e a beleza. Simbolicamente, Punto Cero foi a forma de expresar ese cambio de rumbo, esa nova etapa influída pola viaxe a Madrid. Ademais, aprendín de verdade o labor dun productor.

O novo nome foi unha forma de representar ese cambio. Rubén Artabe sería a anterior etapa acústica. Pero, como ata hoxe levo facendo a meirande parte dos concertos en acústico —a causa dos obstáculos económicos para poder mover unha banda de xira— aínda hai moito de Rubén Artabe en Artabe, neste sentido».

A primeira vez que escoitamos ‘Átomos’ foi en Cataratas (2015), o teu segundo traballo e previo a Punto Cero (2016), o álbum que inauguraba unha nova etapa artística. En 2018, volvémola escoitar no single Átomos - Berlin Version (2018) e, novamente, o tema se recolle nunha nova versión en SoñéConBicicletas -Live in Los Cármenes (2019). Que diferencias e similitudes existen entre esas tres versións, entre eses tres momentos? Seica é un tema ao que sempre retornas.

Artabe: «Si! É un tema que gosto moito de interpretar nos directos e ademais lle gusta tamén ao público. Eu fago experimentos coa música e nese proceso aprendo; Cataratas foi un destes experimentos. ‘Átomos’ compúxena coa guitarra pero, pola súa natureza mántrica, pensei que podería quedar moi ben revestida de electrónica e así se transformou. Á cousa é que non quedei moi convencido co primeiro resultado e prometínme volvela gravar máis adiante. Ese momento chegou nunha viaxe a Berlín, onde coincidín, despois de anos, cun antigo amigo, Diego Delgado, que se dedica á produción de bandas underground e tamén á electrónica; propúxenlle producir o tema, dándolle outro aire máis melancólico de pop electrónico e co engadido duns coros femeninos que crean un diálogo coa voz principal. A terceira versión foi froito da casualidade. Un día, tocándoa con Juan Barrios, amigo e gran pianista, encantoulle. Ao rato tiña feito ese arranxo de piano que lle vai tan ben á canción; así que me pareceu xenial incluíla no directo de Soñé con Bicicletas, e así inmortalizar a versión acústica do tema. Vexo que é unha canción que se presta moito á reinterpretación infinita».

‘No era pez pero ahora sé nadar’, ‘Nuruddín’, ‘Viento Cristal Blanco’, ‘Tu Huerto y Mi Canción’, ‘Kiwani’ son algunhas cancións do teu repertorio; leriando descubrimos que kiwani é unha froita, Nuruddín é unha localidade de Punjab (India)… como chegas a estes títulos tan curiosos ás veces non relacionados aparente ou expresamente coas letras?

Artabe: «En realidade teñen unha relación total; os propios títulos que mencionas representan, nunha ou poucas palabras, o que desenvolvo nos textos. Curiosamente non tiña nin idea de que kiwani é unha froita e Nuruddín un pobo da India! Ambas están baseadas en experiencias persoais; Kiwani era o nome dunha casa ao pé do camino de Compostela en Ourense na que vivía Libre, un home que practicaba a arte de lavar os pés, unha arte milenaria moi extendida no Camiño. Alí fixemos un encontro un grupo de persoas co obxectivo de compartir, experimentar e propoñer camiños alternativos ao sistema imperante. A canción relata as sensacións que vivín e está adicada a esa casa e toda a xente que coñecín.

No caso de Nuruddín, intereseime un tempo na filosofía sufí e acudín a un encontro místico; alí coñecín este nome, Nuruddín. Literalmente da lingua árabe, quere dicir, ‘a luz da fe’, ‘a fe nun mesmo’. Esta canción é influencia dos mantras indios e da canción-medicina dos chamanes; ambas cántanlle, ben a unha deidade, ben a un animal ou elemento da natureza, para conectarse coas súas cualidades e, así, despertar as propias. Eu tratei de facer o mesmo a través do título que se repite no retrouso e no propio texto: ‘creo en min e no aire cando entra’».

No verán de 2018, Artabe despedíase daquel Punto Cero (2016), traballo que o acompañou nos escenarios durante dous anos e, poucos meses despois, daba a benvida a un novo proxecto. #SoñéConBicicletas xurdiu dunha viaxe a Francia e Berlín e as cancións que alí naceron, escritas ‘En las Calles de Neukölln’ ou inspiradas na ‘Puesta de Sol en Douarnenez’. No canto de recollelas nun EP, o cantautor coruñés rodeouse de «musicazos» e amigos para gravalas, en directo, nun local acorde coas cancións. Así, podemos desfrutar deste SoñéConBicicletas (2019) en Live in Los Cármenes, plataforma para apoiar o talento musical que acolle Omar Carrascosa, nunha actuación íntima e en acústico onde Artabe comparte táboas con Manu Clavido (violín), Marta Mansilla (frauta, coros) e Juan Barrios (piano).

SoñéConBicicletas - Live in Los Cármenes (2019) xurdiu dunha viaxe a Francia e Berlín e foi gravado en directo nun local e cunha banda que, con moito esmero, escollestes. Que premisa segue Artabe á hora de crear ese ambiente acústico e íntimo dos seus directos?

Artabe: «Nun primeiro momento tiña pensado gravar un novo EP con esas cancións da viaxe, pero no proceso coñecín a Omar Carrascosa e a súa proposta de ‘Live in Los Cármenes’, e pareceume ideal. A maioría dos concertos que dera ata ese momento foron nese formato acústico, ben con músicos, ben en solitario. A banda que me acompañou son grandes músicos amigos: Manu Clavijo ao violín, Marta Mansilla á flauta e Juan Barrios ó piano. Así conseguín dous obxectivos: gravar as novas cancións que compuxen nesa viaxe e rexistrar con esa banda, coa que máis estiven dando concertos nesa época, os temas máis emblemáticos do meu repertorio ata o momento; e, para rematar, gravalo todo en directo.

A verdade é que foi toda unha experiencia en todos os sentidos. A gravación dos directos ten ese grao extra de nervios por que todo quede perfecto sen perder a frescura de estar tocando ante un público. O lugar e o equipo axudaron moito a crear ese clima íntimo; moi coidado, pequeño e familiar, e un público moi caluroso e atento… houbo maxia e conexión».

Artabe despedía 2019 pechando con éxito o seu Verkami, e comezaba marzo recollendo, e presentando, o froito de devandita campaña: Ombra (2020) o seu último traballo discográfico. Producido por Manuel Cabezalí e gravado en El Lado Izquierdo (Madrid), o LP difire do seu anterior traballo, amosando un son cru e rockeiro, como resultado do formato clásico de voz, baixo, batería e dúas guitarras. Con arte de María Maquieira, en Ombra escoitamos rabia e dolor ao longo da decena de cancións que o compoñen, temas que deixan ao descuberto ao personaxe que nos fala da nosa cara oculta, o noso diaño interno que tanto nos domina, e que o cantautor resume con dúas frases: «Coñécete a ti mesmo», de Sócrates, e «Hai unha greta en todo, só así entra a luz», de Leonard Cohen.

Gravado en El Lado Izquierdo (Madrid) e producido por Manuel Cabezalí,Ombra(2020) amosa un son cru e rockeiro, froito do formato clásico de voz, baixo, batería e dúas guitarras, un son que difire daquel ao que nos tiñas acostumados. Como describirías a evolución ata acadar este son renovado? Quen, ou que, influencia a Artabe a dar esta nova volta de torca? Algún referente no que inspirarte?

Artabe: «A maioría das cancións de Ombra son de hai tempo, cancións que fun compoñendo desde 2014 e que deixei apartadas para a ocasión. Tiña moitas ganas de voltar ao rock, ao orixe da miña formación, máis que nada fun remexer nas bandas coas que me criei, e todo o que aprendín cando comecei a tocar e compoñer. Estilisticamente ten reminiscencias ao rock alternativo dos anos noventa e principios do dous mil. Músicos como Radiohead, Sonic Youth, Jeff Buckley, Placebo, Arcade Fire, ou as bandas da escena grunge de Seattle. Cada canción ten as súas raíces.

O proceso creativo foi moi similar aos outros discos. Neste caso retomei a guitarra eléctrica, coa que fixen algúns dos arranxos das cancións e coa que estou agora a tocar. Finalmente, Manuel Cabezalí fixo o resto. Para a produción, un artista de referencia foi Neil Young, no sentido da crudeza e honestidade do seu son; son cancións que se poden levar tal cal o directo nese formato de cuarteto rock».

Ao longo da decena de cancións que compoñen Ombra escoitamos rabia e dor, temas que deixan ao descuberto ao personaxe que nos fala da nosa cara oculta, o noso diaño interno que tanto nos domina. Como foi o proceso creativo? Á hora de compoñer, sintes, vives experiencias… logo compós?

Artabe: «Foi un proceso longo. Con Canciones de Pan, autoimpúxenme descartar todas as cancións ‘escuras’ e ‘deprimentes’ e que non entraran estilisticamente nese folk-pop que estiven a desenvolver; deste xeito foron quedando moitas cancións fóra. Tamén na época de Punto Cero; dalgún xeito esa rabia e esa dor estaban nas letras e no son das bandas que escoitábamos na xuventude, polo que a cousa me levou a tomar esas referencias para encarar este novo disco.

Estiven cerca de dous anos pensando posibles títulos e conceptos, á vez que saían máis cancións, ata que din con ‘Ombra’. Creo que é o meu disco máis persoal, con textos máis explícitos e contén paisaxes moi autobiográficas. A arte bríndanos a oportunidade de materializar todas esas pulsións e conflitos internos, ás veces escondidos, para así darlles un espazo e entendelos mellor; neste caso, Ombra é esa materialización».

Resumías Ombra con dúas frases «Coñécete a ti mesmo» (Sócrates) e «Hai unha greta en todo, só así entra a luz» (Leonard Cohen). Que relación hai entre estas afirmacións, o deseño gráfico do disco e a túa estética, máis escura e alternativa? 

Artabe: «Puxen esas dúas frases porque teñen moito que ver con Ombra: coñecer esa parte escura que nos habita e nos domina e darlle luz. Case sempre é nos momentos máis críticos e difíciles da vida cando veñen os cambios máis importantes. Son estados que nos poñen diante do espello e nos fan máis conscientes do que non funciona.

Sempre gosto de crear unha unidade entre a música, a arte e a estética. Cando tiven a primeira reunión conMaría Maquieira, adicada ó arte do disco, falamos deses conceptos de Ombra e xurdiu a idea dos ollos e o bucle da portada. Os ollos como elemento de introspección e autocoñecemento e o bucle como símbolo dese rumiar mental e desa sombra interna que nos enreda. Todos os elementos simbólicos dos posteriores debuxos forman parte desa mirada interior, a través das cancións.

Para a fotografía e estética traballei con Iris Banegas, quen tivo grandes ideas para a representación da personaxe de Ombra. Eu pensaba moito en personaxes misteriosas cun punto diabólico, coma Nosferatu ou Drácula, e a Iris ocorréuselle un ser cheo de capas negras de roupa, coma as diferentes capas de sombras que nos habitan, así que me vestín así e fixemos as fotos».

Para Ombra volvestes confiar nun crowdfunding a través de Verkami, campaña que pechaches co mesmo éxito que a anterior, os teus fans responderon unha vez máis! De que xeito cres que afecta este tipo de campañas ao non-demasiado-afortunado mercado discográfico actual?

Artabe: «O crowdfunding é unha oportunidade para os que non temos medios suficientes para encarar os gastos que supón facer un disco. Xa que as discográficas e o mercado, están como están, é unha forma de vender e crear público fiel, de maneira independente.

Neste punto, quero lembrar unha das recompensas do crowdfunding: o poemario Ombra, con poemas de Juanlu Mora e debuxos de María. Foi unha maneira de mesturar a música, poesía e debuxo que hai tempo quería facer. Actualmente estamos no proceso final deste traballo que, agardo, saia proximamente e co que faremos varios eventos relacionados, ademáis dos propios concertos coa banda».

Ante o actual estado de emerxencia sanitaria provocada pola COVID-19, sen compromiso e con todo o noso agarimo, como estás a afrontar a situación? Que che parece a iniciativa de trasladar os concertos ás redes sociais?

Artabe: «Estou nun momento de paréntese, máis cara a dentro, asimilando todo isto e replantexándome moitas cousas. Moi en modo Ombra!

Como outros músicos, a chegada do confinamento coincidiume coa salida do disco e os concertos de presentación e tiven que cancelar todo. Esta corentena atacounos de frente. No meu caso, actualmente compaxino a música cun traballo paralelo, polo que tiven sorte. Pero, que pasa con todos os compañeiros músicos que comen só dos seus concertos e discos? E todos os profesionais que traballan para a música? Polo de agora seguirei promocionando o novo disco e despois xa se verá. O que si teño claro é que a arte é moi necesaria nestes momentos de crise sistémica tan brutal. Non só como un espello desa realidade, senón tamén como espazo de cuestionamento da mesma.

En canto aos concertos en redes, paréceme xenial que a xente teña ganas de compartir a súa arte, pero no meu caso, me afectou doutro xeito. Non estou nada activo nas redes sociais; estou facendo algunhas cousas, pero tamén frenando o ritmo, en contacto coa miña xente e aproveitando para reflexionar e descansar».

Despedímonos, como non podía ser doutro xeito, coas recomendacións dos artistas e grupos galegos favoritos de Artabe e unha das súas listaxes máis recentes en Spotify.

Na actualidade, que artista o grupo galego nos recomendarías? Algún favorito que deberiamos coñecer?

Artabe: «Gústame moito Baiuca. Encántame a súa fusión entre o folk galego e a eléctronica. E gústanme tamén unha parella ferrolana Willie & Winnie, o seu último disco, You & I (2020), moi ben producido, é unha evolución do seu folk-rock acústico dos inicios. Hai que escoitalos».

Se abrísemos a túa conta de Spotify, que escoitariamos? 100 % Sinceridade – 0 % Vergoña.

Artabe: «Pois estou escoitando moito estes días a unha banda chilena, Madam @ Samurai Groove, fan unha mezcla de soul, funk, rap con música cubana e chilena que mola moito, con letras que inspiran. Tamén escoito moito un disco de Moby, Sleep and Calm, moi bo para relaxarse e crear un ambiente de calma e concentración, o Constelaciones de Lisandro Aristimuño, arxentino da miña xeración, boísimo, Changesnowbowie, rarezas para freakys de Bowie, moito Brian Eno, que me leva a outras galaxias, refrescando o Felt Mountain de Goldfrapp e o trip-hop de Tricky e Portishead. O Post-Pop Depression de Iggy Pop e Josh Homme, El ruido de las pestañas, un disco de cancións-conto, de Roura, cantautor coruñés, toda unha viaxe, Miss GI (II) de Miss GI, amiga coa que colaboro habitualmente, ten un disco precioso, o Bad e o Thriller de Michael Jackson, o Kind of Blue de Miles Davis, o Revolver dos Beatles, algún recompilatorio de Howling Wolf, encántanme os seus riffs de guitarra; e moitos máis. A semana que ven será outra lista!».