Liderado por Xan Campos (Cangas do Morrazo, 1987) ao piano, xunto a Iago Fernández (batería) e Horacio García (contrabaixo), Xan Campos Trio leva máis de 15 anos compartindo o seu xeito tan persoal de compoñer e entender a música a través de composicións onde o jazz contemporáneo e a polirritmia se entrelazan con pop, rock e música electrónica.

Ao longo da súa traxectoria o trío é artífice dunha organización natural dos sons, da  creación dun estilo fresco e actual inspirado no que pasa no seu redor, sen prexuíxos, seguindo a premisa de experimentar e desfrutar da música co seu público. Despois de seis anos de silencio discográfico, Xan Campos Trio presenta o seu novo álbum, Realismo (Free Code Jazz Records, 2020), que, aínda mantendo a liña dos traballos anteriores, se adentra ao completo na exploración sonora, nun xogo de apariencias entre o que escoitamos e a realidade; oito pezas extraordinarias nas que escoitamos todo tipo de influencias sen perder a esencia do jazz en ningún momento.

Formado por Xan Campos (piano), Horacio García (contrabaixo) e Iago Fernández (batería), Xan Campos Trío leva máis dunha década enriba dos escenarios; botando a vista atrás, como xurdiu a colaboración entre os tres? Como credes que vos complementades? Por que a elección do formato trío?

Xan Campos: «A Iago coñézoo de toda a vida; somos os dous de Cangas e empezamos a tocar xuntos cando eramos adolescentes, grazas á Orquestra de Jazz do Morrazo e ao Seminario Permanente de Jazz de Pontevedra. Con Horacio comezamos a tocar en 2005, cando coincidimos no Musikene de Donostia estudando o Grao Superior de Música. Ao principio tocabamos nas clases e en proxectos puntuais pero, como nos sentiamos moi cómodos xuntos, montamos un trío máis estable co que tocabamos todas as semanas un repertorio diferente no mesmo club. Pouco a pouco fun aproveitando para probar ideas e temas meus e acabou convertíndose no meu proxecto persoal.

A sensación de tocar con Horacio e Iago é impresionante. Coñecémonos moi ben tanto a nivel musical como persoal e tocando podemos chegar a momentos de conexión extrema. O formato trío é moi habitual porque ten un equilibrio moi interesante, é como unha conversa a tres, máis entretido que un diálogo entre dúas persoas pero tes máis espazo para expresarte que nunha conversa máis numerosa».

Xan Campos Trio apostou xa desde o primeiro traballo por unha proposta musical atrevida, un jazz moi aberto baseado na experimentación. A saída do primeiro traballo Orixe Cero (Free Code Jazz Records, 2011) debeu ser un momento de incerteza sobre a acollida que tería esta aposta, ou non?

Xan Campos: «Bueno, penso que naquel momento non me preocupaba moito a acollida que fose ter o disco. Foi un disco moi espontáneo; plasmamos á nosa maneira a música que nos gustaba, dun xeito moi natural e moi cru. Todo o que nos parecía divertido tocar, todos os descubrimentos que faciamos, o que nos fascinaba, puxémolo no disco. E, un pouco sen querelo, comezamos a desenvolver o noso son persoal como trío e, a nivel individual, a miña identidade como compositor e como pianista».

Tras o éxito de Orixe Cero, como foi o plantexamento á hora de abordar Ectropía (Free Code Jazz Records, 2014), o voso segundo traballo?

Xan Campos: «Penso que Ectropía foi dalgún xeito como o segundo volume de Orixe Cero, coller aqueles elementos que eran máis orixinais, máis nosos e desenvolvelos un pouco máis en profundidade. Orixe Cero quizais fose máis fresco e Ectropía máis maduro e «mellor feito». Tamén me serviu para comprender que Xan Campos Trio é unha entidade concreta, coa súa personalidade propia, co seu son e co seu desenvolvemento e non o podía confundir coa miña voz a nivel individual. Xa non todo tiña cabida, senón aquilo que tivese coherencia coa identidade do trío».

Ao longo da túa discografía, creastes un son particular froito da fusión do jazz con outros estilos como o rock alternativo, a música clásica, o rock progresivo ou a electrónica. Como foi a evolución ata acadar esta amálgama tan característica? En que, ou en onde, procura Xan Campos Trio a inspiración?

Xan Campos: «Desde o comezo foi un proceso moi natural. Tanto nos discos do Trio como nos outros discos que teño ao meu nome, a miña idea sempre foi abrir a porta a todas as influencias das diferentes músicas que me gustan porque, a pesar de que me considero músico de jazz por como foi o meu proceso de aprendizaxe, polo enfoque e a maneira de traballar, o jazz só é unha das moitas músicas que me fan desfrutar, e nin sequera diría que a que máis. O único que fixen foi simplemente tentar non poñerlle límites estilísticos á miña música, non poñerlle trabas a todas esas influencias que de xeito natural ían aparecendo.

A verdadeira crise existencial chegou durante a concepción de Realismo. Nese momento xa estaba a tocar noutros proxectos de altísimo nivel que satisfacían moitas das miñas necesidades de facer música de diferentes estilos: pop, rock, electrónica, free jazz, jazz contemporáneo, incluso comecei a estudar máis en serio obras clásicas. Entón, xa sen a necesidade de incorporar todo iso na miña propia música é cando me pregunto: que é o que quero facer? A que soa o meu trío? Supoño que son preguntas que me seguirei plantexando toda a vida, pero despois de moito reflexionar e moito experimentar saíu o que se escoita en Realismo. Supoño que a iso é ao que soa Xan Campos Trio neste momento».

Gravado polo produtor e rapeiro Hevi (Malandrómeda) en Laboratorio Soyuz durante xullo de 2019, Realismo (Free Code Jazz Records, 2020) ten un inmenso traballo de produción detrás, pouco habitual nos álbumes de jazz, onde Hevi pasou a ser «un integrante máis do trío». Que sacas da experiencia de traballar man a man xunto ao produtor? Como foi ese proceso de gravación tan peculiar?

Xan Campos: «O máis interesante de traballar co Hevi é que entende a música dun xeito moi diferente ao que nós estamos acostumados. Sacounos da nosa zona de confort e fíxonos pensar en cousas que nin nos plantexabamos. Así como nós somos meticulosos e esixentes con aspectos puramente musicais, el o é coa captación do son, co equilibrio dos elementos, coa sonoridade global.

Comezamos a traballar xuntos no disco en marzo de 2018, a plantexar as posibilidades e desenvolver o concepto. Case un ano e medio despois chegou o momento de meternos no estudio, que máis ben é un laboratorio; os días de gravación foron ao mesmo tempo unha experiencia marabillosa e traumática. Sete días de duro traballo, de experimentar ata co máis mínimo detalle, nos que pasamos por todos os estados de ánimo. Pero o resultado foi excepcional e estou moi contento de que decidísemos facelo dese xeito».

Hai piano, contrabaixo e batería (todo acústico) e, con todo, ás veces semella haber sintetizadores ou caixas de ritmos… Como será trasladar ese particular son ao directo?

Xan Campos: «Dadas as circunstancias aínda non tivemos oportunidade de presentar o disco en directo, entón ese traballo de trasladar ao palco ese son que desenvolvemos tan meticulosamente no estudio quedou un pouquiño a medias. Agora que se nos comezan a presentar xa cousas concretas a curto prazo estamos traballando a tope para conseguir que os concertos soen tan potentes como o disco. De todos xeitos, a base da música son os instrumentos acústicos, e o único que teremos que facer é xogar coa microfonía, os pedais de efectos e a acústica das salas, igual que fixemos no estudio, pero adaptándoo á realidade do directo».

Sendo jazz, dirías que o proceso de gravación coartou a improvisación ou, ao contrario, deuche máis liberdade para ela?

Xan Campos: «Quizais o máis difícil foi iso, despois de horas e horas traballando na produción do son, facer unha toma boa, fresca e espontánea; non cabe dúbida de que foi unha situación nova para nós. Estamos acostumados a chegar, comprobar que todo soa ben e gravar. Algunhas veces en 4 ou 5 horas está o disco gravado, e como máximo adoitamos tardar 2 días. Neste caso estivemos unha semana enteira a experimentar co son e ao que menos tempo lle dedicamos foi a facer tomas. Por sorte encontramos os momentos de inspiración e creatividade e o disco ten frescura e enerxía. Estou moi contento!».

Realismo vén envolto nun artwork, obra de Guillotina Estudio sobre microfotografías de Louisa Howard. Por que esa escolla? En Facebook viámola o 8 de marzo moi pouco antes de corentena… non tivo algo de premonitorio?

Xan Campos: «A verdade é que si… Cando decidimos o deseño faltaban aínda moitos meses para que aparecese o famoso coronavirus. Todas as imaxes presentes no disco son fotos microscópicas de poles, moi impactantes e orixinais. A raíz da pandemia, comezáronse a ver ese tipo de imaxes continuamente nos medios, neste caso de virus, e perdeuse un pouco o efecto sorprendente que buscabamos, pero gañamos en marketing porque a todo o mundo lle chama a atención a similitude co virus.

Gústanme moito as fotografías porque representan un elemento da nosa realidade diaria pero desde un punto de vista moi diferente, máis ben parecen obxectos de grande tamaño que partículas microscópicas».

O voso último single-clip, ‘Espello de Auga’, preséntase como unha canción-palíndromo —escóitase exactamente igual de principio a fin que á inversa— e vén acompañada por un vídeo que segue o mesmo concepto. Como se constrúe esta idea… reversible?

Xan Campos: «Coa idea de invertir os instrumentos levo experimentando xa bastantes anos. No noso disco Ectropía xa tiñamos un tema gravado ao revés chamado ‘Entropía’ (o concepto contrario á ectropía). Outra cousa que fixen nestes últimos anos foi darlle a volta aos estándar do jazz: coller os temas, escribilos do revés (de atrás para adiante) e tocalos buscando que, ao darlles a volta, soasen parecido á versión orixinal, non só os acordes e a melodía senón tamén a estructura, as dinámicas, o desenvolvemento dos solos... A verdade é que fai falta romperse bastante a cabeza e facer moitas probas para ir perfeccionando a técnica e anticipar como vai soar o que estás compoñendo ou tocando cando lle deas a volta.

En Realismo usamos en varios temas o recurso de darlle a volta a certos elementos para crear sonoridades novas e especiais pero, sen dúbida, onde lle sacamos máis partido á idea de invertir os sons é no tema ‘Espello de Auga’, que é case unha pequena obra de enxeñería musical. O tema componse de dúas seccións simétricas entre si, nas que superpoñemos elementos tocados do dereito e do revés; na metade do tema hai unha especie de espello e todo o que soou ata ese momento dase a volta e comeza a soar para atrás. Desa forma, se invirtes a pista de audio vai soar exactamente o mesmo que escoitándoa de forma normal».

Tanto Xan Campos como Iago Fernández pertencen á canteira de músicos do Seminario Permanente de Jazz de Pontevedra. Que importancia cres que tivo o Seminario no voso desenvolvemento como músicos e ten na formación de novos músicos de jazz en Galicia?

Xan Campos: «O Seminario marcou un antes e un despois no jazz galego. Ata ese momento non había unha escola dese nivel en Galicia, basicamente porque non había uns mestres como Abe Rábade e Paco Charlín. Recentemente chegados de Estados Unidos, trouxeron de primeira man a semente do jazz punteiro do momento; souberon transmitirnos a súa paixón e cambiáronnos a vida a moita xente nova, enganchándonos por completo para sempre. O altísimo nivel que hai hoxe en día no jazz galego débese en grande medida á creación do Seminario hai 20 anos.

A día de hoxe segue funcionando e, aínda que hai xente que vai por pura afección, segue a significar unha oportunidade incomparable de formación para futuros músicos e músicas profesionais».

Como ves o jazz que se fai en Galicia? Cres que hai algún nexo común entre os diferentes proxectos como para poder falar dun jazz galego?

Xan Campos: «A túa identidade cultural e o teu entorno sempre definen un pouco a música que fas pero eu non diría que hai un jazz galego propio. Si que hai algúns proxectos nos que se fusiona o jazz con música tradicional e outros que teñen unha influencia clara dela, entre os cales quizais me incluiría, pero non vexo unha liña común que se estea a seguir nese sentido.

Unha cousa boa que ten a escena do jazz galego é que é unha comunidade moi unida, onde todas e todos os músicos nos xuntamos, nos misturamos e nos influenciamos moito entre nós.

Cada vez hai máis músicos dun grande nivel e que están facendo cousas interesantes —agora mesmo hai tres conservatorios superiores de jazz en Galiza, festivais interesantísimos— pero nos últimos anos noto unha certa desvinculación das escenas das Rías Baixas e do norte do país. Quizais tivo algo que ver a forte conexión que se desenvolveu no sur coa escena do Porto, que nos queda igual de preto que A Coruña e coa peaxe máis barata».

A vosa discografía ao completo está editada por Free Code Jazz Records, selo fundado polo contrabaixista Paco Charlín hai case 15 anos e no que compartides catálogo con outros artistas destacados do jazz feito en Galicia. Que papel pensas que ten este selo galego?

Xan Campos: «Free Code non é unha discográfica típica, senón que é máis ben un colectivo de músicos e músicas independentes que publican co mesmo selo os seus traballos autoproducidos. É un xeito de reunir baixo o mesmo teito diferentes proxectos relacionados co jazz galego pero mantendo un total control sobre as túas publicacións, cousa que posiblemente non teñas cunha discográfica normal. Por suposto, é unha alegría e un orgullo formar parte dese colectivo».

Xan Campos Trio é finalista na categoría de Jazz e Músicas Improvisadas na presente edición dos Premios Martín Códax da Música. Que supón este nomeamento na vosa traxectoria?

Xan Campos: «É unha alegría moi grande que se valore o noso traballo. No día a día de calquera artista, ou polo menos no meu caso, hai momentos de fraqueza, dúbidas, incluso momentos nos que pensas en arriar e deixalo todo porque non paga a pena. Os recoñecementos deste tipo danche forzas e confianza para seguir loitando, e fanche lembrar todas as cousas boas e as experiencias inigualables que che dá a música».

Ante o estado de emerxencia sanitaria provocada pola COVID-19, sen compromiso e con todo o noso agarimo, como estás a afrontar a situación? Que che parece a iniciativa de trasladar os concertos ás redes sociais?

Xan Campos: «Con todas as cousas malas que está a implicar a pandemia, o confinamento foi unha bendición para pisar o freo e romper coa loucura da vida diaria; amin veume moi ben para relaxarme, respirar e gañar en saúde mental. A situación é bastante preocupante a nivel económico para o sector cultural e se non se toman medidas pode ser desastroso, levándose por diante moitas iniciativas que non teñen capacidade para sobrevivir nestas circunstancias.

É imprescindible que desde as institucións se tomen medidas para protexer e fomentar as actividades culturais e apoiar aos creadores e creadoras e non só ás grandes empresas.

A nós esta crise pillounos en pleno lanzamento de disco… estamos desexando poder presentalo en directo e compartir a nosa música coa xente. Ata agora eu non fixen ningún concerto en streaming nin me gravei tocado na casa; non me sinto moi cómodo xerando este tipo de contidos e non teño medios para gravarme en condicións».

Na actualidade, que artista o grupo galego nos recomendarías? Algún favorito que deberiamos coñecer?

Xan Campos: «Barrendo para a casa, tedes que escoitar Juzz, Ghost Beast e Fuzzo, nos que participo eu pero non teñen nada que ver co Trío, e por suposto Loiros, The Manueles e Caldo, que son bandas tamén de amigos e cun nivelazo. Basicamente hai que escoitar calquera banda na que estea Virxilio Da Silva!».

Se abrísemos a túa conta de Spotify, que escoitariamos? 100 % Sinceridade – 0 % Vergoña.

Xan Campos: «Pois algunhas cousas que escoito habitualmente son Radiohead, Grizzly Bear, Alt-J, jazz dos 50 e dos 60, música brasileira, cubana, Chopin, Ravel, Brahms... e se pode ser en vinilo moito mellor que en plataformas dixitais!».