Pasaron máis instrumentos que anos desde que o seu pai lle ensinou a tocar a harmónica cando era neno, máis de 60 instrumentos diferentes para ser exactos. Fernando Mosquera é autor, compositor, músico intérprete, compositor musical e líder da Mosquera Celtic Band desde hai unha década.

Coa intención de abrir a música celta a todo tipo de público, e crear unha visión particular, propia e independente, a banda vén de presentar o seu terceiro traballo discográfico, TERRA (2020); quince cortes de viaxes, descubrimentos e unha morea de colaboracións estatais e internacionais, que nos convidan a explorar os camiños do folk desde outra perspectiva.

Fernando, estás especializado en música folk-celta e antiga-medieval e a túa carreira profesional desenvolveuse en grupos como Veneranda Dies Ensemble, Akelarre-AgroCelta ou a Banda de Gaitas Rías Seicas. Como lembras os teus inicios?

Fernando Mosquera: «Recordo os meus inicios como un paso necesario para chegar ata onde estou agora. Supoño que todos lembramos os nosos momentos artísticos iniciais con agarimo e respecto, e, no meu caso, tamén o recordo coa ansia de facer cousas novas, de formarme ao máximo, de tocar todo o posible e co máximo de persoas diferentes posible, e de tratar de superar o sentimento de inferioridade respecto doutros músicos que sempre nos invade a aqueles que queremos que nos tomen en serio. Afortunadamente, esa fase durou pouco para min, deseguido souben cal era o meu camiño a seguir».

Lemos na Celtic Life International Magazine que o teu pai che ensinou a tocar a harmónica e a pandeireta, logo ti colliches a frauta irlandesa e a gaita galega; hoxe en día tocas máis de 50 instrumentos, varios tipos de gaitas incluídos. Como é a exploración e experimentación entre tantos instrumentos e, especialmente, entre as diferentes gaitas?

Fernando: «Témome que, actualmente, xa son máis de 60 instrumentos acústicosdiferentes,aos que sumei nos últimos anos o piano e instrumentos electrónicos, imprescindibles hoxe día para saber como desenvolver as túas propias producións. Tocar diferentes instrumentos non creo que sexa un logro tan único ou exclusivo como a xente pensa, pois eu mesmo coñezo a moitos e moi bos multiinstrumentistas; sempre os houbo, sobre todo dentro das músicas celta e medieval.

A exploración vén da vasta biblioteca de música que teño; creo que para ser músico tes que escoitar moita música, e iso lévoo facendo desde neno, só con iso xa tes unha base importante de como debe soar un instrumento. Á parte, procuras atopar a outros músicos cos que falar e expor ideas, para tentar achegarche aínda máis á idea que ti tes do instrumento. A exploración finaliza cando xa tes unha idea clara de como conseguir ese son. A partir de aí vén a experimentación, para a cal só hai un camiño: comprar o instrumento e empezar a facerche a el. A medida que vas coñecendo o instrumento e a túa relación con el, empezas a ver un camiño de fusión do mesmo co teu estilo musical. O resto vén só!

Cando empecei isto era complicado, pois había que empregar moito a intuición, viaxar moito, ver moitos concertos ao vivo, coñecer a moitos músicos... Hoxe en día é máis rápido grazas ás RRSS e aos vídeos de YouTube, onde podes atopar absolutamente de todo. No entanto, aínda me consultan moitos músicos para preguntarme sobre tal ou cal instrumento, sons, artesáns, etc., e a min encántame que o fagan, porque eu tamén sigo aprendendo das súas experiencias».

Hai dez anos que formas Mosquera Celtic Band, froito dunha «encarga» promocional para o Xacobeo 2010. Como convenciches a ese «grupo de amigos musicais» para entrar en estudio e continuar logo co proxecto?

Fernando: «Foi sinxelo; sempre tiven a sorte de ter ao meu lado a músicos que confían nas miñas posibilidades, sen os cales os meus proxectos nunca serían posible. Rodearche non só de bos músicos, senón ademais que sexan boas persoas, é esencial para min. A confianza entre todos debe ser total para que un negocio funcione. Unha vez que dás coas persoas adecuadas, todo se fai máis fácil».

Na Celtic Band escoitamos violín eléctrico, guitarras acústicas e eléctricas, baixos eléctricos, programacións... xunto ao bodhràn, pandeiretas e pandeiros medievais. Que hai detrás desta fusión de sons contemporáneos e tradicionais?

Fernando: «Creo que esta fusión é unha derivación lóxica dos meus gustos musicais desde neno. O feito de que sempre me gustaron as músicas celtas, incluído o folk, o tradicional e o folclórico, e as músicas antigas inclinábanme a acudir a concertos sempre que podía, a seguir a moitos artistas destes estilos e a tratar de imitalos na súa forma de tocar. Un día púñame a tocar muiñeiras coa gaita e, ao día seguinte, cantigas de Santa María coa zanfona... por esa razón sempre o entendín como un todo, algo que, aínda que diferente no concepto, non tiña por que selo na práctica. Cando empecei a desenvolver a miña traxectoria profesional o primeiro grupo que fundei, Veneranda Dies Ensemble, era de música medieval, e logo veu a·Mosquera Celtic Band, era algo natural para min. Supoño que ser de Toledo, ser estudoso da historia medieval e ter acceso a moitos concertos de música antiga tamén me marcou o camiño de forma clara».

Rock-celta, folk-pop, trad... se tiveras que facelo, como definirías o teu son?

Fernando: «Pois é un pouquiño de todo iso, a verdade... co meu último traballo, TERRA, dou unha volta máis, porque son 15 cancións, todas compostas por min, e moitas delas máis propias dun estilo cantautor. Por iso, medio de broma, medio en serio, defínome a min mesmo como gaitautor; sei que parece unha chanza, pero realmente é a palabra que mellor me define actualmente».

Oito meses despois, debutades no mercado discográfico con Peregrinatio (2012), un LP que recolle, nada máis e nada menos, que 14 pezas! Como foi a selección dese primeiro repertorio, tendo en conta que partiades só dunha canción institucional?

Fernando: «Si, o empuxón deumo “Galicia Infinda”, a canción que compuxen por encargo. Pero o proxecto da banda o tiña en mente desde había máis dunha década antes. Foi nese momento cando me dei conta de que chegara a hora de facelo realidade, aproveitando esta oportunidade.

Desde os anos 90 compoñía e ía gardando na memoria (e en cintas de casete) multitude de cancións miñas e outras tradicionais que me gustaban. Desde facía tempo xa tiña montado en mente un posible repertorio, tiña gravacións e partituras feitas, esperando o seu momento. O único que fixen con Peregrinatio foi gravar o repertorio que levabamos en directo, por iso saíu un disco tan natural: foi gravado en directo nun concerto no Festival Intercélticu d’Avilés y Comarca, ao que fomos como cabeza de cartel; non cambiamos absolutamente nada. Era só un álbum a modo de presentación do proxecto, o inicio de algo... o seguinte álbum xa foi algo máis meditado e cunha intención a futuro».

No voso segundo traballo, Outlander (2015), fusionades folk con pop, música irlandesa e sons doutras culturas, como a árabe ou a hindú, nun disco inspirado no amor, na ira e no optimismo. De onde vén esta amalgama de influencias e sentimentos?

Fernando: «Outlander xorde nun momento no que necesitaba cambiar algo, atopar un novo impulso. O propio significado do nome, “estranxeiro”, é bastante significativo; a vida dun músico é cambiante, coñeces a moita xente ao longo do camiño. Supoño que todo iso o envorquei nas cancións deste álbum, xa tiña unha idea moi clara da miña forma de facer as cousas. Este foi o primeiro álbum que gravei no meu propio estudio e co meu xeito de facer as cousas. Creo que necesitaba un pouco de rabia e valor para facelo, e iso viuse reflectido no contido. Xogábame moito facendo as cousas eu mesmo e á miña maneira...».

Hevia, Rosa Cedrón ou Kepa Junkera participaron neste álbum, entre outros, unindo musicalmente Asturias, Galicia e País Vasco. Para ti, como é acoplar as músicas do norte de España? Que semellanzas, ou diferenzas, atopas cos acordes propios da música irlandesa ou escocesa?

Fernando: «Todo está interrelacionado. As músicas tradicionais baséanse, a maioría das veces, en ritmos similares (se non idénticos), cadencias que van da man... As estruturas sempre se comparten porque se basean nas orixes das músicas; excepto en lugares moi concretos, no resto son perfectamente comprensibles por persoas de diferentes culturas. Por iso resúltanos sinxelo poder escoitar unha muiñeira galega, unha xota asturiana ou un reel irlandés, igual que en España entendemos de forma natural unha xota aragonesa, un charro salmantino ou unha sevillana.

Se afondas, sempre atoparás diferenzas, pero mesmo nelas hai un irmandamento que para os músicos é moi evidente. A semellanza atópoa na propia terra, pois todo deriva dela e todos sentimos o mesmo cara a ela. Mentres manteñas o respecto polas orixes dos elementos que fusionas, nunca haberá problema e as músicas uniranse por si soas grazas a eses elementos comúns».

TERRA (2020) é o voso novo disco, composto por 15 temas que falan de viaxes, de descubrimento e, por riba de todo, de músicas. Como foi o proceso creativo?

Fernando: «O proceso foi longo, tardei dous anos en investigar para ter a seguridade de que facía o correcto. Todo comezou en 2015, cando entrei a formar parte como membro de pleno dereito do Clan Donnachaidh (Pitlochry, Escocia), un dos clans escoceses máis antigos. Sempre lera e estudara sobre Irlanda e Escocia, do mesmo xeito que sobre Galicia, Asturias, País Vasco e moitos outros lugares, pero ao empezar a viaxar a Escocia e coñecer máis en profundidade a súa propia forma de ser, empecei a ver unha liña de investigación que me emocionaba, as razóns que motivaron a emigración destes pobos á EE.UU. e a súa posterior creación como país independente, todo iso visto desde o prisma da música».

Ao longo do álbum, contades, e cantades!, como as músicas tradicionais de Escocia e Irlanda influenciaron a aparición de novos xéneros e instrumentos en América do Norte, ademais de sentar as bases na creación de estilos propios norteamericanos. Poderías afondar neste tema?

Fernando: «Ao final, se nos fixamos, todo baséase no mesmo: o desprazamento do home entre territorios. Pero, que pasaría se quen emigra é un músico? Hai numerosas liñas de investigación neste sentido, emigrantes galegos, asturianos... os pobos créanse grazas á emigración. No caso de Irlanda e Escocia non hai outro pobo que sufrise tanta influencia como é EE.UU; orixe do folk americano primixenio está alén do Atlántico, nas músicas celtas europeas. Pero hai unha diferenza, os irlandeses e escoceses emigraron para conquistar e tallar un país novo, desde a súa orixe, co bo e o malo que iso levaba, por iso o disco entra no estudio do que se viron obrigados a facer alí, para ben ou para mal».

Ao fío, de que xeito encaixas as túas raíces, que beben directamente de Galicia con, por exemplo, as actuais músicas country, bluegrass ou hillbilly?

Fernando: «A única relación con EE.UU. atópoa nun membro da miña familia, Antonio Mosquera, pero polo demais... non as encaixo de ningún xeito! [risos], non é posible encaixalas porque practicamente non hai relación. Ningún dos meus traballos son continuación do anterior, e TERRA tampouco debe ser visto desa forma; cada un deles ten unha liña de investigación diferente, un son diferente, colaboradores e instrumentos diferentes, que dan como resultado algo novo. Sempre é recoñecible o selo da banda, loxicamente, pero quero que os nosos seguidores non se aburran coa nosa música, que vexan o esforzo que facemos por estar constantemente facendo músicas novas para eles, coas que poidan desfrutar e, por que non, tamén aprender».

Para TERRA contaches con grupos e artistas estatais e internacionais como Diane Cannon, Gillebrìde MacMillan, Àdhamh Ó Broin, Carlos Escobedo (Sôber), Javier Rod, Lluís Gómez, Francisco Cañizares, Ana Pilar Violero ou Lume de Biqueira. Como xurdiron estas colaboracións?

Fernando: «A maioría das miñas colaboracións xorden porque a canción así o pide, é dicir, eu non decido que colabore Diane Cannon no disco e creo unha canción para ela, senón que compoño a canción e, á hora de traballar nela, doume conta de que estaría moi ben contar con tal ou cal artista para unha colaboración. É a propia canción a que me indica o camiño a seguir. Se tento ter unha lista de artistas colaboradores na cabeza, o máis probable é que non poida conseguir todas esas colaboracións, así que traballo á inversa: primeiro a canción, logo xa veremos quen colabora.

Unha vez que teño o máis difícil, enfróntome ao máis fácil, falar con estes artistas e ensinarlles a canción. Algúns deles responden negativamente, uns por falta de tempo e outros porque consideran que a canción que lles propoño non vai co seu estilo, pero a maioría aceptan encantados. Tamén hai que contar con que moitos deles xa son amigos meus de antes, polo que son accesibles e é fácil que acepten o reto».

Vés de inaugurar a vosa xira TERRA ENCANTADA en Quintanar de la Orden (Toledo), que tal foi a experiencia e a acollida?

Fernando: «Foi estupendo volver aos escenarios, aínda que sexa en pequeno formato, e ver a sorpresa de novo nos rostros dos asistentes. A acollida foi estupenda, a xente ten ganas, e facelo en Quintanar de la Orden é como xogar en casa. Tivemos moito apoio para o inicio da nosa xira, así que non podo queixarme; ter ao teu lado a xente con ganas de traballar é extraordinario».

Xa de cheo na nova normalidade (ata novo aviso!), e coa vista posta nos escenarios, como estás a afrontar a volta ás táboas nun futuro próximo? Que podemos agardar dos teus directos?

Fernando: «Con moitísimas ganas! Todo o que está a ocorrer coa pandemia é terrible, pero por outra banda obrigounos aos músicos a reinventarnos para adaptarnos ás circunstancias. Iso ten cousas boas, porque agora estou a facer músicas pensando en formatos de concerto e evolucionando como artista como nunca antes fixen. Unha vez que che dás de conta de que as cousas cambiaron, toca o máis complicado, idear algo novo e aceptar o reto de cambiar. Iso reflíctese nos directos onde, aínda que pareza inverosímil, hai moita máis proximidade co público que antes.

A forma de entender o mundo artístico mudou, e quen non o entenda e se adapte... se vai quedar atrás. Agora incido máis na capacidade de sorprender ao público, afondar nas calidades que me diferencian doutros grupos ou artistas; iso fai que cada concerto sexa diferente en formato, repertorio e músicos, sempre cambiante. Eu adapto os meus concertos ao público, no canto de ao revés, que era como viña facendo ata agora».

Descubrimos que un dos teus devanceiros, Antonio Mosquera, foi invitado a tocar para o Presidente Nixon nun concerto de música tradicional galega. Quen era Antonio Mosquera e como chegou a haber un concerto de música tradicional galega na Casa Branca?

Fernando: «Antonio Mosquera foi un visionario. Emigrou a Nova York e recalou no Centro Galego de Nova York, con quen eu tamén manteño unha relación cordial —mesmo coñecín e falei cunha das bailarinas que acompañaron a Antonio recentemente chegado á EE.UU.!—. Deseguido fundou o seu propio grupo, Antonio Mosquera e O Seu Grupo Típico, con quen gravou dous álbums, Fiesta Gallega e Parranda Gallega (vese que era moi trouleiro... [risos]). Estes traballos están dixitalizados grazas á Deputación de Pontevedra, se non recordo mal.

Non había festa en Nova York á que Antonio non fose convidado a tocar, sobre todo en St. Patrick's Day, tan importante para os estadounidenses con orixes irlandesas. Por iso é polo que fose convidado a tocar co seu grupo na Casa Branca para o Presidente Nixon.

Cando regresou a Galicia, antes de falecer dun cancro de gorxa, chegou a tocar mesmo con Luar na Lubre nalgunha ocasión. Hai diferentes persoas, grandes artistas e amigos persoais, que levan desde hai anos investigando a traxectoria deste músico tradicional; eles poden dar, mesmo, máis datos que eu mesmo. Sen dúbida, unha vida sorprendente a de Antonio Mosquera :)».

Na actualidade, que artista o grupo galego nos recomendarías? Algún favorito que deberiamos coñecer?

Fernando: «Eu son moi dos grupos de sempre, que nunca pasarán de moda para min... crieime artisticamente con eles, polo que sería unha descortesía pola miña banda non situalos no máis alto da lista: Carlos Núñez, Berrogüetto, Luar na Lubre, Budiño, Óscar Ibáñez, Susana Seivane, Cristina Pato, Anxo Lorenzo, Pancho Álvarez, Na Lúa, Leixaprén, Os Cempés, Fuxan os Ventos, Uxía, Emilio Cao..., son os meus clásicos imprescindibles, e para min é un enorme pracer ter a moitos deles como amigos.

Se debo elixir algún, sen dúbida, un dos que máis me sorprenderon nos últimos anos, moi gratamente, foi Xabier Díaz, paréceme brutal. Tamén Davide Salvado e Riobó encántanme, Assembly Point e Pelepau, uns revisionarios.

Un que me deixou coa boca aberta, literalmente, foi Lizgairo. O seu álbum Diacronías é unha beleza, a miña recomendación última e particular».

Se abrísemos a túa conta de Spotify, que escoitariamos? 100% Sinceridade – 0% Vergoña.

Fernando: «Eu busco que o público atope entretemento e a opción de pasar un bo momento escoitando música e, se é posible, aprendendo cousas novas. Para iso sempre recomendo «enfrontarse» á miña música coa mente aberta e sen prexuízos musicais. Sinceramente, a miña música non é fácil de escoitar porque esixo moito de quen a escoita. É unha música complexa que require máis dunha «ollada», non a poderás abarcar á primeira pasada; quen me escoite debe ser paciente. Hai cancións que entran á primeira, pero, mesmo nelas, canto máis escoites máis detalles descubrirás. Son cancións de longo percorrido, pero garanto que nunca che cansarás de escoitalas porque sempre haberá detalles que non detectaras anteriormente.

As miñas producións, ademais, son longas, ningunha baixa dos 60 minutos, porque creo que lle debo respecto a quen dedique o seu tempo a escoitarme; nunca me tomo o tempo de ninguén a treo. Crear álbums de longa duración é para min un agasallo a aqueles que compran a miña música e me dedican o seu tempo».