Naceu como resposta a unha necesidade que tiña desde había tempo e que, sixilosamente, se coou entre os seus soños. Xackal é a realidade desa visión onírica e o álter ego musical de Nano Suárez de Lis, arousán afincado en Madrid que aposta pola música electrónica e orgánica á vez na súa versión máis libre e persoal. Logo de case dúas décadas formando parte de diferentes bandas, en Xackal conflúen todas as experiencias musicais do artista, quen percorre xéneros musicais como o rock progresivo, o synth pop, a electrónica, e ata regálanos pinceladas de «ritmos tribais», que el mesmo denomina.

Despois de varios singles, nos que xa se observa a estreita relación entre a súa música e as artes plásticas e visuais, Xackal publicaba o seu primeiro EP, Nai Fika (2021), o pasado mes de maio; unha impecable colección de tres pezas que tocan posibles fusións da música tradicional galega coa electrónica, inspiradas na viaxe do etnomusicólogo Alan Lomax a Galicia a principios dos anos 50. Cando aínda estabamos a desfrutar desa atmosfera que só el é capaz de crear, Xackal sorprendía co pop electrónico, suave e artesanal, de Bellezza (2021) xunto a doce voz de Ruth Abramowicz. Un mes despois volvía a romper moldes co seu Vuelo captado (2021), single romántico e misterioso que, igual que o cadro de Kandinsky, marca un antes e un despois na traxectoria de Xackal.

 

 

Por que Xackal como álter ego de Nano Suárez de Lis? Que hai deste [chacal] mamífero semellante ao lobo e de costumes gregarios en Xackal?

Xackal: «Chacal era o alcume do meu pai, por ese lado é unha homenaxe; polo outro, o xackal vén de Anubis, deus do inframundo exipcio. En canto ao animal, é solitario e nocturno, como eu».

 

Con case 20 anos de experiencia noutras bandas, que che fixo emprender o voo en solitario e dun xeito tan persoal?

Xackal: «Normalmente soño moito e doulle importancia; tiven unha visión nítida, sentín como tiña que producir a miña música e renacer. Tiña esta necesidade desde había anos, había un contido, unha idea, había algo potente por saír, como me dis, algo persoal, meu, intransferible».

 

Na túa bio lemos que es un «arousán afincado en Lavapiés», sendo este un dos barrios máis castizos e multiculturais da capital, definido como un «crisol de culturas e tradicións», asumimos que a elección non foi aleatoria, non? Musicalmente falando, que che aporta estar no punto de encontro de diferentes culturas?

Xackal: «A luz sempre está prendida de noite na miña casa e algunhas almas perdidas berrábanme desde abaixo para ver que facía, que se tiña algo, aínda que sexa un cigarro... iso facíame gracia. Pero en xeral, Lavapiés está mitificado e xentrificado; a moda está rematando co que era hai poucos anos. Por un momento pensei que si, que me achegaba algo, pero artisticamente non me quero poñer a medalla de multicultural por estar en Lavapiés. Ademais quero volver a Galicia e o meu son non debería resentirse. Eu creo que lle debo máis aos discos que escoitei que á xente que camiña pola rúa.

Hai dous meses mudeime á zona de Descalzas o Santo Domingo, pero antes diso deixei unha mostra en Xackal desa etapa de Lavapiés no clip da canción “Nacín no Atlántico”, no que quixen levar con orgullo ese sentimento de emigrante galego entre os demais emigrantes, con traxe galego e orgullo, e a tristeza de ser un emigrante máis, alguén que tivo que marchar da súa terra pero que non esquece as súas raíces».

 

 

Respecto ao teu proxecto, citas a Lorca para describilo: «O ímpeto primitivo baila co ímpeto mecánico», do poema “Danza de la muerte”. Como se conxugan o primitivo e o mecánico en Xackal?

Xackal: «Poeticamente, o uso de palabras sinxelas para mensaxes complexas é un uso moi primitivo da lingua. Se a observamos como era antes de converterse nun sistema articulado tan complexo, a linguaxe era máis poética que hoxe; cada sílaba tiña un significado e unha forza especial. A unión de todas estas forzas é intuitiva, pero tamén mecánica por necesidade rítmica.

Musicalmente, o uso de synths sobre os ritmos tribais que aparecen en Xackal tamén dotan de valor esta frase. En calquera dos casos, esta cita para definir Xackal foi froito de Rodrigo Conde Miguélez, con quen compartín os traballos antes de publicar; pareceume moi acertado para o que estaba comezando a parir».

 

 

Etiquetan o teu son como ecléctico e sofisticado, unha elegante mestura entre synth pop e rock progresivo, pero sobre todo como orgánico. Como o definirías ti e que chanzos subiches ata acadalo?

Xackal: «A túa definición xa é boa dabondo. Sempre tiven claro que hai que aforrar palabras e notas; débenas poñer na súa mente quen escoita a canción. Esa é a marxe que necesita a elegancia. O ecléctico é necesario pola miña traxectoria e cultura musical.

Adóitase falar moito do son e dos xéneros, de que instrumentos usa, e pouco como o fai, pouco da verdade do artista. Penso que a organicidade da obra ten que reflectir xustamente iso, os seus desexos, os seus erros, a súa esencia.

Artisticamente, levoume 20 anos poder expresarme como son sen coacción de ninguén nin de nada. Despois de estudar piano e guitarra desde moi cativo, partimos uns amigos, con 16-17 anos, para presentarnos aos premios do Recanto do Farruco (Vilagarcía) cunha banda de blues. Eu tocaba a guitarra e berraba. Foi cambiando esa mesma formación ata converterse nunha decente banda de rock progresivo chamada Indra, e así estivemos uns 8 anos con varios cambios na formación. Por outro lado, eu levo experimentando na electrónica desde 2001.

Anos despois de todos os desgustos de bandas montamos Heitt, un proxecto moi diferente do que fago agora, pero rematou o ano pasado porque era demasiado complicado materializalo; caíase o concepto con todo o que realmente queriamos facer e eu non atopaba a miña verdade no proxecto».

 

 

Cabe destacar a presencia das músicas do mundo nas túas composicións, desde os ritmos tribais, ao espírito da música italiana, arranxos á brasileira... A túa música é unha viaxe cultural para desfrutar a través dos sentidos?

Xackal: «En parte si pero, por outra banda, creo que é unha viaxe solitaria cara ao meu propio crepúsculo, alentado por un subconsciente arcaico e común a todos nós, un camiño a ese inframundo do chacal exipcio».

 

Algúns títulos remiten a Cézanne ou Kandinsky. Son as artes plásticas, a pintura, unha fonte de inspiración para a túa música?

Xackal: «Sen dúbida si. Tanto na pintura como no audiovisual sempre atopei moita inspiración. O vindeiro EP segue este mesmo impulso e vaise chamar Desnudo e osa, que vén da pintura Desnuda e oso (1901) de Rousseau. Creo que combina esas dúas partes de Xackal, unha na que estou espido e a outra, na que son bruto como unha osa... Pero non é a primeira vez que o fago; xa publiquei Las grandes bañistas porque é unha pintura moi especial para min. Cézanne pintou bañistas na súa derradeira época pero, como tiña moita vergoña de ter modelos espidas no seu estudio, pintounas coa súa imaxinación e a súa memoria.

Agora chegou este Vuelo captado, tamén moi especial para min este conxunto de obras de Kandinsky no que plasma a sinestesia dos sentidos, onde cada cor ten unha nota, un sentimento... e o azul simboliza a abstracción máxima e a liberdade».

 

 

As artes tamén están presentes noutras facetas do proxecto como o artwork dos discos ou os vídeos, aspectos onde destacan as colaboracións coa pintora Amelia Palacios ou a deseñadora Chus Sanz (Fabulonia). Como é traballar con elas e que lle achegan a Xackal como proxecto?

Xackal: «Nun primeiro estado, cando todo era escuridade e medo, descubrín case por azar a pintura de Amelia Palacios e deixoume impresionado. Tiña case rematada a canción Las grandes bañistas e a pintura de Amelia (que hoxe está colgada na miña casa) fíxome revivir a miña propia canción doutro xeito: acentuaba a súa parte máis delicada, desvelaba parcialmente o seu misterio, así que escribinlle e puxémonos de acordo. Rematamos por forxar unha bonita amizade e irmandamento artístico, que xa ten catro froitos e que me representa completamente.

Encántame traballar preto de Amelia. Cando falas con ela dáste de conta de que a súa pintura non é algo snobista nin casual. A súa alma está impresa en cada unha das súas pinturas. Dalgún xeito, Amelia presenta unha comprensión da miña obra. Os dous somos persoas sinxelas e artistas complicados; detalles así fanme sentir algo especial pola xente.

Chus Sanz xa era parte do plan dun xeito multidisciplinar. A súa axuda foi esencial para dar estes primeiros pasos en Xackal. Chus axúdame en portadas, vestiarios, fotografía, vídeo... Traballamos cunha sinerxia especial e unha visión común. Ela representa grande parte da materialización visual do misterio de Xackal; temos unha retroalimentación moi grande. As súas portadas tamén supoñen outra visión do que traballo con Amelia por exemplo, enriquecendo en xeral o proxecto e dándome novas armas coas que achegarme ao público.

Un exemplo é o vídeo de Sea ou o de Savia, pero sobre todo o seu traballo localizando e deseñando para Vuelo captado, ou a súa axuda en produción para os tres vídeos de Nai Fika. Eu son moi estrito na forma de emprender os audiovisuais, pero sei que Chus vai entender a miña visión e por iso traballamos xuntos».

 

 

Esta unión de imaxe e son naturalmente intricada apréciase tamén en todos os teus videoclips. Que papel xoga o audiovisual á hora de transmitir a túa mensaxe?

Xackal: «Non sei ata que punto é paralelo ao poético e ao musical. Penso que xogo nestes tres planos de xeito diferente e non necesariamente coordinado. Creo que os meus visuais son moi persoais tamén, que contan algo de min diferente do que conto nas letras e melodías. Polo tanto si, son esenciais para comprender Xackal. Trato de que os meus vídeos amosen ao público como vexo eu o mundo a través dos meus ollos».

 

Ao longo de 2020 lanzaches non un ou dous, senón cinco sinxelos. Es sempre tan prolífico ou foi esta produtividade un «efecto secundario» do confinamento?

Xackal: «Non o sei. Creo que é o resultado de estar moito tempo tramando isto. Nalgúns casos todo é novo, noutros había un xermolo, e outros xa estaban feitos e só había que producilos na semiótica de Xackal. O confinamento deume tempo para producir, pero realmente é o efecto secundario dun silencio que duraba 12 anos da miña música en galego ou en castelán, ou da aparición das guitarras de novo, xa que normalmente traballo liñas de guitarra durante moito tempo.

Levaba gardando moitas composicións que non tiñan o seu sitio en Heitt e que son as que realmente desexaba facer. O confinamento deixoume sen moitas experiencias, con tempo para meditar e retomar o que quería facer realmente.

Por outro lado, hai un erro nas datas froito de Tunecore respecto a Boketto; o proxecto comezou en outubro con Las grandes bañistas, e levo tan só nove meses nos que publiquei unha morea de sinxelos e o EP de Nai Fika».

 

 

E, na metade de 2021, levamos tres... máis un EP! Que che fai escoller un formato ou outro? Por que ir soltando piluliñas en vez de xuntalas todas nun longo?

Xackal: «Levo máis... como dicía Boketto pertence a este ano, e tamén saíron dous títulos en inglés, que son Iced Coffee with Irish Cream e Mantra Kitchen, o EP de Nai Fika, e os singles Bellezza e Vuelo captado, ademais dunha nova versión de Santo de pau...

Porque como diciamos antes, eu son bastante ecléctico e, como podes ver no EP de Nai Fika, gústame que un traballo sexa conceptual. Non me vale aquí unha de pop e despois unha de folktrónika. Un traballo publicado necesita unha visión. O meu vindeiro traballo será un álbum (non moi extenso), pero porque ten un concepto detrás moi forte, ademais dunha cohesión».

 

 

O teu primeiro EP, Nai Fika (2021), nace da necesidade de xerar música para os espazos da marca de Chus Sanz, Nai Fika. Como afrontastes este reto?

Xackal: «Chus pediume unha peza curta para o seu proxecto Nai Fika de espazos que conectan o moderno coa artesanía máis ancestral. Acudiron á miña cabeza unhas historias que contou Mariño Ferro sobre a viaxe de Alan Lomax por Galicia, ou xogar coa idea de irmandade entre Galicia e a costa africana do Atlántico e, a partir de aí, fun documentando a idea e acabou sendo un EP por necesidade artística».

 

Tendo en conta que partías dunha premisa, neste caso un proxecto de interiorismo, como resultou a experiencia de musicar un espazo?

Xackal: «Non había un espazo concreto, senón unha idea máis arquetípica. O proceso foi moi bonito porque esa mestura de modernidade e tradición me representa. Cando o fomos materializando fíxose moito mellor aínda, porque se involucraron moitos amigos nas voces e noutros instrumentos, pero sobre todo con esa sinerxía con Chusiña. Mesmo a voz da nena que berra “nai fika!” en “Rapaz, que bonito” é a voz de Sofía, a súa filla, que hai que dicir que tamén é filla de Andrés Mundo, quen foi meu profesor de canto e actualmente é barítono no Teatro Real de Madrid.

O que quero dicir é que tiñamos unha idea en común; materializouse soa».

 

 

Nai Fika está inspirado na viaxe do etnomusicólogo estadounidense Alan Lomax a Galicia en 1951 e o seu arduo traballo de investigación sobre a música tradicional galega. Como foi o proceso para documentáreste? Algunha curiosidade que te chamase poderosamente a atención?

Xackal: «Pois algo lento porque as voces da canción non eran nada claras e a letra non aparecía por ningures. Documenteime con xente moi coñecedora do folclore galego, pero que tardaron moitas semanas en atopar a letra orixinal, que eu mesmo acabei atopando antes, pero en portugués. A idea era reproducir este coro de “rapaz, que bonito” mesturando tomas de Alan Lomax coas tomas do meu equipo e amigos, e o resultado é unha festa...

Nese mesmo tempo dediquei moito tempo á lectura dese viaxe de Alan Lomax en carro polos pobos máis perdidos de Galicia, escoitando as gravacións e mesmo lendo as cartas que se mandaban anos despois cos participantes. Unha persoa grande que ten unha grande historia en Galicia. Gustoume moito como Alan enxalzaba a nosa hospitalidade; o día que chegou á Cañiza era case madrugada e aloxábase na casa do alcalde. Nada máis chegar, o alcalde díxolle que se ían de festa, así que deixou as maletas na porta, colleron unha guitarra e o carro, e foron ao pobo do lado que estaba en festas. Remataron a festa ás tantas da madrugada e cando chegaron de volta á casa do alcalde, a súa muller levantouse para facerlles unha cea, e claro, Alan quedou alucinado con esa hospitalidade e esa vitalidade».

 

 

Escoitamos fragmentos de cancións desas recollidas en “Rapaz, que bonito”, integradas e reinterpretadas por ti e máis outros músicos do teu contorno. Que te chamou desta gravación de campo para que fose «a escollida»?

Xackal: «Cando escoito algo que é alegre e triste á vez, encólleseme o corazón; o primeiro que sentín foi iso. Pero “Rapaz, que bonito” non conta unha historia calquera. “Rapaz, que bonito” é a historia de moitos Robin Hood galegos, rapaces pobres que lle roubaban comida á xente rica para darlle as súas familias.

Normalmente na matanza achegábanse os que menos tiñan aos que máis tiñan; facían un círculo e dentro quedaba ese “neno bonito”, que era tan guapo que podía pasar por rico; entón cantábanlle para sacralizalo, para que se metese entre os ricos e roubase comida: “rouba, rouba e torna a roubar”».

 

As tres pezas que o compoñen tocan posibles fusións da música tradicional galega coa música electrónica, algo que está bastante en auxe. Que cres que ten a música tradicional para prestarse a ser reinventada ou reinterpretada desde unha perspectiva contemporánea?

Xackal: «Calidade melódica e universalidade da mensaxe... por iso perdurou tanto. “Nacín no Atlántico” sae un pouco dese esquema para facer outro tipo de chamamento a unha posible irmandade das culturas atlánticas, fundamentalmente ao nexo galego-africano».

 

 

En “Bellezza” escoitamos a voz da cantante (e actriz, locutora…) de sorriso contaxioso Ruth Abramowicz. Que che fixo pensar en Ruth para esta colaboración? Podes falarnos desa irreparable perda musical que hai tras este tema?

Xackal: «O primeiro que pensei de Ruth foi en como entregaba a mensaxe, con que tenrura e ledicia, cunha sinxeleza que a fai grande sen pretendelo. É así en persoa, unha muller irrepetible e unha voz que espero que algún día sexa recoñecida como merece. Xa dixen máis veces que sempre pensei que os arxentinos falan castelán con acento italiano, e facía falta ese nexo tamén... A aparición de Ruth foi algo tan casual como necesario; é unha persoa que me produce moitísima ledicia ter preto.

Sobre a perda musical, pois foi un amarguísimo trago. Meu pai tiña unha xigante colección de vinilos, un equipo de alta calidade de audio; pasábase os días etiquetando eses miles de vinilos. Nós sempre vivimos de aluguer, pero en pisos bastante grandes; cambiamos a un piso máis pequeno e deixáronnos un galpón para gardar algunhas cousas durante tres ou catro anos, os anos durante os que meu pai enfermou e rematou por falecer. Os discos estaban alí esperando por min; para min eran importantísimos, representaban o maior nexo que tiñamos meu pai máis eu, toda esa música italiana, brasileira, inglesa, francesa, electrónica que compartiamos con tanta ledicia. Cando fun a recoller a miña herdanza, ese día fatídico, atopeime con que as portas do galpón levaban anos abertas, e dous cans rottwailers que a custodiaban, xunto coa humidade, acabaran con case todos os vinilos a base de merda, pis e mordidas. Puiden rescatar algún vinilo importante dentro da miña relación co meu pai e coa música, pero a perda non tiña forma de compensarse.

Bellezza é un canto que ten de fondo todos eses discos italianos e brasileiros que o bo de Chacal quería deixar para Xackal e que se perderon para sempre. Entre eles, estaba agochado un sinxelo de bossa nova coa voz de meu pai que cantaba con tremenda dozura, unha maqueta única que nin sequera puiden atopar».

 

 

Afirmas que o teu single máis recente, Vuelo captado (2021), marca un importante fito na túa traxectoria como Xackal. Por que?

Xackal: «Porque é unha catarse, porque é un momento persoal complexo e porque todo o que vén, vén despois de Vuelo captado; será creado completamente nun novo proceso produtivo, que non compositivo.

Non significa que perda continuidade; a idea de Xackal é firme, pero sei que produtivamente vou traballar en novas direccións no vindeiro ano ata acadar o meu dharma. Quedan sete cancións que estou obrigado persoalmente a pechar e publicar desde hai anos, e algunhas cancións novas que publicarei o vindeiro curso, desde outubro ata xuño».

 

Para este sinxelo axúdaste da prodixiosa voz do exipcio Mohamed Basheer que entoa versos en árabe antigo que cantan á unión do individuo cun todo. Por que incluílos?

Xackal: «Porque todo diálogo componse de dúas voces. Cando canta Basheer é o deserto o que contesta. Cando escoitei a Basheer dinme de conta que cando el canta, dá igual o idioma, porque a mensaxe é clarísima. A súa cor de voz e a súa dozura cantando van en consonancia coa súa personalidade. Para min é un inmenso pracer falar con el, chancear dos nosos deuses, escoitar como me explica ese árabe tradicional que só ten contido poético... Ademais disto, claramente tende máis lazos aínda entre Xackal e a cultura exipcia.

Sorprendeume moitísimo a tradución do Namem; é un texto que contén unha forma de asumir a filosofía que non esperas do mundo árabe, máis ben hai alí o que esperamos dunha filosofía oriental. A miña tradución ten moitas perdas, pero por poñer un exemplo, cando soa algo como “yuni”, di “eles viñeron a min murmurando”. Dáste de conta de que esa linguaxe é tan poética e diferente ao noso que che enriquece. Quen ía a pensar dicir algo tan bonito e complexo en dúas sílabas?».

 

 

O espectacular vídeo que o acompaña, con dirección artística de Chus Sanz e Teresa Semprún como protagonista, foi realizado coa intención de fusionar eses dous universos de abstracción poética e espiritualidade. Neste caso, como é o proceso de trasladar estes conceptos abstractos a unha idea máis tanxible, que se poida «tocar» a través da pantalla?

Xackal: «Non engano a ninguén se digo que, para min, o único que flota son as emocións. O concepto artístico e a execución si están plasmadas entre o mundo de Kandinsky e o de Xackal, pero a miña procura é a emotividade, involucrar ao público alén de etiquetas.

Eu fun a rodar un pouco a cegas; non coñecía o lugar máis que por unhas fotos e cando rematei non sabía aínda que era o que quería realmente. Pasaron semanas ata que xurdiu a idea final e puiden editala coas ideas claras e as imaxes xa algo asimiladas. Gústame ese marxe para improvisar e xogar a favor dos planos rodados; outras veces vas con ideas tan preconcibidas que o resultado é forzado.

Ao final creo que acadamos “captar o voo”».

 

 

Por certo, xa levamos rato falando de colaboracións (e aínda o faremos máis…), podería dicirse que ves a creación artística como un proceso que implica (case necesariamente) o intercambio entre persoas, disciplinas…?

Xackal: «Non é estritamente preciso, pero é moi enriquecedor. A música é unha forma de achegar á xente a túa forma de ver a vida. Cando colaboras con músicos ou artistas visuais tes que achegarte moitísimo máis de forma recíproca, polo que as relacións que se forxan son profundas e enriquecedoras».

 

Xunto a Carlos Cambre, es a outra metade de Heitt, dúo que leva desde 2012 compartindo un brillante pop electrónico de vangarda. De que xeito se complementan ambos proxectos?

Xackal: «Non se complementan! Heitt se nos morreu hai medio ano, aínda que tratabamos de reanimalo non fomos quen...».

 

Ademais, escoitámoste en “Galician Frecuencies”, corte incluído no último disco de Garza, Alborada (Ferror Records, 2021). Adrián, encargado tamén das percusións no teu Nai Fika, xa nos confesou que foi el quen che enviou o tema «porque a primeira parte lle pedía unha voz», agora é a túa quenda! Como foi a colabo?

Xackal: Encantoume o proceso. A música é iso, compartir cousas. Con Adrián comparto moitísimas, persoal e musicalmente. Eu tratei que desde “o meu dicir” se trasladase ao oínte a este mundo tan nostálxico que fixo Adri en “Galician Frequencies”. A canción fala dunha nai enferma e dun fillo que a leva a percorrer os ríos da súa vida. A miña inspiración foi a súa música e a película de Sokurov Nai e fillo (1997), e onde de novo aparece ese paso ao inframundo do que vos falaba».

 

A volta aos escenarios de xeito regular está aínda en proceso de «normalización», aínda con restricións de capacidade, protocolos, máscaras, etc. Como o estás a levar? Que poderemos esperar dun directo de Xackal?

Xackal: «Espectáculo como obxectivo final; pola parte persoal, concentración e verdade. Emocións é a palabra».

 

Falando de concertos, poderías describirnos como é o teu live set? Es máis de hardware ou de software nun portátil? Máis analóxico, máis dixital…?

Xackal: «Preparo dúas propostas de xeito paralelo. A primeira será case estritamente electrónica, un live set case de clubbing. A que me ilusiona é a segunda, na que estarei no escenario con máis músicos; alí estará ao meu carón Adrián Charlín nas batacas e percusións e un ou pode que dous músicos multiinstrumentistas, ademais dunha persoa para proxeccións, iluminación, escena...».

 

Na actualidade, que artista ou grupo galego nos recomendarías? Algún favorito que deberiamos coñecer?

Xackal: «Vos non coñecedes a todos? Como xa falei de Adrián Charlín (Garza), vos podo recomendar o meu último descubrimento, Marcelo Dobode; sorprendeume moito o seu son».

 

Se abrísemos a túa conta persoal de Spotify, que escoitariamos? 100% Sinceridade, 0% Vergoña.

Xackal: «O Rappa, Extremoduro, Malandrómeda, Nicolas Jaar, Ry X, Massive Attack, Son Lux, Fever Ray, San Ignacio, El Remolón, Parno Grastz, The Flower Kings... é variado o meu Spotify!».