Corría o ano 2017 cando, no corazón da A.C. Os Liantes, da parroquia de Artes (Ribeira), xurdía un novo grupo folk. Cun nome que reflicte o carácter inquedo dos seus integrantes, Os Liantes parten da música tradicional e de autor, con raizame tanto en Galicia como noutras rexións de España e Europa coas que comparten sonoridades. Deste xeito constrúen un repertorio que se nutre tanto de pezas tradicionais como de composición propia, sendo estas últimas as que recollen no seu debut discográfico, De repente, un burato (2024), publicado o pasado mes de novembro.

 

Foto © Andrés Paz Perez

 

En 2017, a parroquia de Artes (Ribeira, A Coruña) veu nacer a A. C. Os Liantes. Con que obxectivo nace esta asociación cultural hai xa sete anos?

Manuel Ventura Otero: «Empezámonos a xuntar varios amigos que tiñamos tocado xuntos de nenos na Banda de Gaitas do Centro Recreativo e Cultural de Artes, para actuar e ensaiar en ocasións puntuais. Ao principio algún sábado á noite no auditorio do Centro Recreativo e nas festas da parroquia, ou algún evento desta mesma institución. Precisamente, dando unha alborada en Artes comezamos a falar de formalizar esta agrupación e darlle unha maior regularidade constituíndo unha asociación.

Uns meses despois ofrecéronnos un local para ensaio no edificio onde antes estaba a escola unitaria na que moitos estudiaramos tamén de cativos. Un dos días que acudimos para acondicionar a parte deste inmoble dedicada a vivenda do profesor, logo dunha disputada votación a través do WhatsApp para elixir o nome, constituímonos en asemblea e fundamos a Asociación Os Liantes. Foi un 4 de novembro, hai moi pouquiños días que celebramos o noso aniversario. Posteriormente, tamén se nos xuntou xente provinte doutras asociacións».

Pablo Silva: «Pouco podo engadir ao que xa dixo Ventura, só moi bos recordos de como comezamos a ser Os Liantes: tomando unhas cervexas e tocando polo simple feito de tocar e estar xuntos. E, sobre todo, como decidimos chamarnos así! Había moitas diferencias entre nós para escoller este nome e xa sabemos como son as discusións a través do WhatsApp, pero é que a mesma palabra, “liantes”, defínenos moi ben, a todos; non fai falta moito para learnos en case calquera situación».

 

Que papel pensades vós que teñen este tipo de asociacións á hora de conservar e difundir a nosa música tradicional?

Ventura: «O ano pasado, na apertura do Bruón Folk Fest, o noso relatorio tratou precisamente sobre isto. Ao noso entender, estas asociacións teñen un papel fundamental porque, coa súa actividade, fan que aprender baile tradicional, tocar instrumentos como a gaita ou a pandeireta sexan recursos accesibles para as comunidades que as rodean; fan que sexa cotián atopar cada vez máis xente que practica estas artes.

Nós, por exemplo, é moi raro que nunha actuación ou foliada non nos topemos con grupos improvisados de xente que se pon a bailar: forman filas, saben que hai un que ten que sacar o punto... Ademais, son grupos heteroxéneos de persoas nos que atopas xente de distintas procedencias e idades e todos saben se estás tocando unha xota, unha muiñeira, etc.

En fin, que claramente, consideramos que o tecido de asociacións do que dispomos hoxe en día en Galicia é un tesouro que hai que preservar e potenciar».

 

Foto © Andrés Paz Perez

 

O xermolo do grupo está na asociación, pero por que, e como, se formou Os Liantes, o grupo?

Ventura: «Como comentabamos antes, todos comezamos tocando os instrumentos típicos das agrupacións tradicionais: gaita, pandeireta, tambor, bombo; esa é a nosa base musical común.

Despois, cada un polo seu lado foise formando en diferentes instrumentos (bouzouki, violín, saxo) de xeito que, cando nos volvemos xuntar, trouxemos ese coñecemento e achegámolo para dar lugar a esta agrupación que somos hoxe en día xunto con, como falabamos antes, compoñentes que viñeron doutras asociacións que achegaron, e achegan, o seu saber e experiencia».

 

E por que ese nome «Os Liantes»?

Ventura: «Pois como tamén adiantabamos antes, foi froito dunha votación a través de WhatsApp cando aínda non había as habituais “enquisas” de hoxe en día. Lembro que empregamos formularios de Google, houbo unha criba inicial... todo isto que conto é certo, e os meus compañeiros o poderán corroborar.

Persoalmente, penso que foi a opción máis votada porque é un nome que nos representa bastante ben: somos xente que non podemos evitar learnos (ou meternos en leas, segundo se vexa) para levar a cabo ideas, proxectos... Pasamos todos dos 40 e algúns xa peiteamos canas e, aínda así, non nos para a cabeza de argallar cousas arredor da música, da festa».

Pablo Silva: «Certo, certo, confirmo [risos]. E o de que peiteamos canas tamén».

 

Ao fío, o significado do voso nome está relacionado cunha reflexión que compartiu con vós un recoñecido gaiteiro sobre o que diferenciaba aos gaiteiros da zona do Barbanza. Que máis diferenzas destacariades?

Ventura: «Retomando o que diciamos antes do papel das asociacións e do tecido que forman, aquí na Barbanza penso que podemos presumir de que temos unha moi boa representación das mesmas, así como de distintas agrupacións coas que non nos custa nada xuntarnos e colaborar para iniciar novas experiencias participativas musicais. Este mesmo ano, por exemplo, coa iniciativa da Cofradía da Dorna, montouse un pasabares cunha ampla participación desinteresada de todos nós.

Non sei se isto é algo exclusivo do Barbanza (espero que non) pero si é algo que temos aquí e do que nos gusta formar parte».

Pablo Silva: «Tocar e participar, compartir e acompañar... Non sei, todas as asociacións da comarca involucrámonos moito entre nós, nos proxectos que se forman entre uns e outros, e a festa; a festa que se xera en cada xuntanza é o primordial! Xa o din varios refráns e un deles é: “A mellor festa galega ten que lucir un gaiteiro, que habendo gaita e mociñas, non se precisa diñeiro”».

 

 

Musicalmente falando, tedes algunha referencia en particular que vos inflúa na composición, ou no arranxo, da vosa música?

Ventura: «Pois é seguro que si, pero eu polo menos non son capaz de precisalo. Musicalmente, mamamos moito de Milladoiro, Muxicas, Os Rosales, Ancoradoiro... por exemplo.

E logo, penso que cada canción nos vai pedindo unhas cousas ou outras, e nós ímosllas dando e sumando en cada ensaio. Somos un grupo bastante diverso en canto a gustos e tendencias musicais, e o bo que temos é que nos escoitamos os uns aos outros e somos capaces de embeber en cada tema as ideas que imos achegando.

Ollo, tamén nos damos moita caña, pero tamén sabemos asumir as críticas e iso coidamos que é outra fortaleza máis que temos».

 

Foto © Andrés Paz Perez

 

En 2019 gañades o Interritmos, certame que premia a artistas, bandas e grupos dedicados á música tradicional ou que beben da música de raíz. Ademais, acadastes ser finalistas nas edicións de 2021 e 2022. Que supuxo para os inicios da vosa traxectoria estes recoñecementos?

Ventura: «O 2019 foi un subidón, porque supuxo ir a tocar ao Festival da Luz nun escenario que moitos de nós nunca nos imaxinamos que puidésemos chegar a pisar para facer música enriba del. Tamén supuxo ir gravar a un estudio profesional un vídeo e un single. Preparándonos para ese concurso foi como comezamos a establecer unha rutina de ensaios regulares e nos consolidamos como grupo».

Pablo Silva: «Como di Ventura, foi máis que un subidón. Nunca pensamos que foramos capaces de chegar ata aí. A verdade é que saíu só, a base de moito ensaio e ensaio. É como quen está sempre estudiando e parece que aproba os exames sós, pero ninguén ve o traballo que hai detrás.

Agora estamos moi metidos na organización do Bruón, está claro, queremos que cada ano sexa mellor que o anterior, pero volveremos subir a escenarios “grandes”, que ninguén o dubide».

 

 

En setembro de 2023 comezastes a lanzar varios sinxelos soltos, entre eles unha primeira versión de “De repente, un burato”, do que falaremos máis adiante. Os outros tres temas —“San An Dró”, “Aires de Pontevedra (L’Angliru)” e “Muiñeira de Valdeferreiros”— son pezas tradicionais que non só parten do folclore galego, senón doutros irmáns como o asturiano ou o bretón. Que diferenzas, ou similitudes, atopastes entre os tres folclores?

Ventura: «Forman parte do arco Celta e, a verdade, atopámonos moi cómodos tocando en calquera destes rexistros. Xa comentamos antes que Milladoiro foi unha inspiración para moitos de nós e esta agrupación combinaba temas de distintas orixes con suma facilidade e naturalidade; seguramente ten algo que ver con que non nos custe moito acudir ás músicas destas rexións para enriquecer o noso repertorio».

Pablo Silva: «Máis que diferencias, similitudes. Como exemplo, pego un texto que escribiu Ventura para a presentación deste tema en Valladares o ano pasado:

“Ímonos ir agora de viaxe, en concreto, ata a veciña Asturias, para visitar a zona dos Coutos, cunha muiñeira que leva o nome de Valdeferreiros. Dixen ben, muiñeira, porque este non é un xénero exclusivo de Galicia, senón que tamén se baila en Asturias e nalgunhas zonas de Castela e León coas que limitamos. Ben é certo que nesa zona, que ao fin e o cabo é galegofalante e que limita coas nosas Fonsagrada e Navia de Suarna, non as chaman así, senón que o habitual é que se refiran a elas como ‘moliñeiras’”».

 

 

Por que estes tres temas en particular? Que criterio seguistes á hora de seleccionar o repertorio? Simple preferencia persoal...?

Ventura: «Son temas que coñeciamos e tocabamos practicamente desde nenos. Por exemplo, a “Muiñeira de Valdeferreiros” oímola por vez primeira (e isto é totalmente certo) no primeiro Luar, nunha actuación dos gaiteiros do IGAEM, nun set que facían con esta muiñeira e a de Leiloio. Pois xa daquela a “collemos” —así lle dicíamos a cando aprendiamos un tema de oído— e aí a seguimos a tocar. Por certo, é un dos temas favoritos do noso bouzuquista; nalgún serán, como é el quen fai a intro, acabámola tocando ata tres veces na mesma noite!».

Pablo Silva: «No meu caso, “San An Dró”. Sempre me gustaron moito estes dous temas, “Le Sansonette” e “Andró”, igual que a algún dos compañeiros. Por iso decidimos xuntalas e rebautizala como “San An Dró”, como se dun santo se tratase».

 

 

Como é o proceso de arranxo? En xeral, diriades que é máis doado traballar sobre un tema tradicional que sobre un de composición propia?

Ventura: «Penso que adiantabamos algo disto antes tamén: collemos un tema que nos gusta, e facemos unha treboada de ideas, en plan: “eu faríalle isto”, “que pare a percu aquí a ver como queda” e así dámoslle voltas ata que parece que soa una campaniña que nos di “así mola!”. Oxalá fose algo máis académico, pero me temo que non, e con isto penso que volvemos a contestar a pregunta de por que nos chamamos Os Liantes.

É así con todos os temas, tanto sexan propios como tradicionais. É certo que, nos temas que compoñemos, tentamos escoitar e dar preferencia á opinión do autor, pero o dito, cando alguén ten unha idea que pensa que pode quedar ben e achegar valor ao tema, sempre o dicimos e probámolo».

 

 

 

De repente, un burato (2024) é o voso primeiro traballo discográfico, un EP de cinco cancións de composición propia que publicabades o primeiro de novembro. Como xurdiu a idea deste disco e como rematou por facerse realidade?

Ventura: «O Festival da Luz foi unha experiencia que todos conservamos na nosa memoria con moito cariño. Gustaríanos poder actuar novamente nun escenario similar, como o Festival de Ortigueira, Lorient,... e para iso coidamos que é necesario ter traballos discográficos publicados. Foi iso un motor que nos motivou inicialmente a levar este proxecto de gravar o EP, invertendo nel o que xuntaramos das distintas actuacións que fomos tendo.

Reservamos estudio e alá fomos! Pasamos unha fin de semana enteiro gravando e, a verdade, é que o resultado, en xeral, nos agradou moito e penso que xa temos unha motivación diferente de cara ao futuro: dar a coñecer a nosa música polo gusto de facelo, sen máis».

Pablo Silva: Certo, comezamos a ter a inquedanza de que estabamos montando e compoñendo temas, pero non estaban gravados en ningún lado; non os podías escoitar ben, como os músicos de verdade [risos]. Para entón tiñamos gravados os primeiros singles, pero queriamos dar un paso máis, gravar os temas propios do grupo e facer un disco, pequeno, pero un disco ó fin e ó cabo. O seguinte paso, plantar unha árbore».

 

 

Sabemos que hai unha historia detrás do título... cal é?

Ventura: «Pois arranca nos anos 90; varios dos que hoxe formamos a asociación, daquela dedicabámonos a ir todos os anos ao Certame de Cuartetos Tradicionais en Ponteareas. En concreto, eu máis o meu compañeiro Pablo “Cruchi” xuntabamonos na casa vella da miña nai a ensaiar e compoñer temas para acudir a este concurso.

Xusto cando estabamos por acabar de montar este tema nun dos ensaios, a pata da cadeira na que eu me sentaba meteuse nun furado que había no chan e practicamente caín deitado. O título, por así dicilo, caeu el só!».

Pablo «Cruchi»: «Logo de moito rirme del (que mala persoa son...) dixen, xa está: “de repente, un burato”. Non, a verdade é que a pata que se meteu no burato foi a da miña cadeira, o que caeu fun eu e o que riu foi Ventura.

Como podedes ver, cada un de nós ten a súa propia versión. Que cada un colla a que prefira que só nós sabemos cal é a certa».

 

Foto © Andrés Paz Perez

 

Os temas veñen asinados por Manuel Ventura Otero, Pablo Crujeiras e Fernando Paz Pérez. Pero sendo tantos... Como os traballastes? Como foi o proceso creativo do álbum?

Ventura: «Penso que algo falamos disto. Ao principio, mandamos os temas a través de audios de WhatsApp, o equipo escóitaos e, aqueles que nos prestan os montamos en común achegando as ideas que nos evocan ou o que pensamos que lle poden quedar ben.

Ás veces tamén pedimos consello a xente de fóra; por exemplo, a montaxe de “De repente un burato”, o single tal e como está hoxe en día, ten achegas do meu profesor de saxo, Roi Barros. Oxalá vos puideramos contar que funcionamos de un modo máis técnico ou estratéxico, pero a verdade é que somos máis ben operativos e funcionamos bastante sobre o día a día e “mallando” ensaios, probando distintas variantes... E con isto sigo contestándovos a pregunta de porque nos chamamos así».

Pablo Silva: «Ao final todo xira en torno ao nome [risos]».

 

Quen é Xaqui e por que dedicarlle un valse?

Ventura: «Esta tócalle ao meu compañeiro Fernando».

Fernando Paz: «En parte é un valse e noutra parte e un ska-punk, así que eu o defino como un valska. “Xaqui” é un alcume cariñoso que se inventou o meu fillo grande cando tiña dous anos para referirse o seu irmán recentemente nado. Esa ocorrencia fíxome moita gracia e quedoume gravada. Agora ninguén da familia se acorda dese detalle, pero eu si... e así o quixen inmortalizar.

E dedícolle o valska porque, así como evoluciona o tema, así evoluciona ser pai de dous fillos pequenos; todo empeza moi lento, moi ideal, pero logo todo e moi punk/hardcore... pero moi bonito».

 

 

Supoñemos que Xaqui foi a inspiración principal desa peza, pero de onde vén a inspiración para as demais? Que, ou quen, inspira aos Liantes?

Ventura: «Topicazo: da vida mesma, pero é que é así. “De repente, un burato” e “Xaqui” xa o falamos, pero é que “Turuxía” é unha palabra construída a partir dos nomes dos meus fillos (Turi e Uxía), porque é un tema que me veu á mente un pouco antes da pandemia, vendo como medraban e pasaban da nenez a adolescencia (de aí que sexa un tema que empeza sendo unha mazurca e evoluciona a un valse).

“Non me movas os marcos”, é unha frase que nos evoca a paisaxe rural galega máis típica, á falcatruada máis nosa; trátase da xota coa que gañamos Interritmos e non podía faltar no noso primeiro EP. “Amusa”, son muiñeiras que veñen da mesma época que falabamos antes na que nos preparabamos para ir a Ponteareas, nos 90, tocadas na tonalidade de fa que estaba tan de moda daquela».

 

 

Cáusanos curiosidade como, a diferencia dos vosos primeiros sinxelos, no disco non escoitamos ningunha canción que estea baseada en pezas tradicionais... Por que?

Ventura: «Entronca un pouco co que falabamos antes; como queriamos preparar unha proposta para festivais como Ortigueira, onde piden unha gran parte de temas propios, entendemos que, xa que os tiñamos, o mellor era gravar os nosos antes que nada.

Posiblemente, de cara ao futuro, aínda que tamén volveremos a incluír temas propios nos que xa estamos a traballar, incluiremos temas tradicionais ou doutros autores, porque a verdade é que os tocamos e versionamos».

 

O pasado maio celebrábase a primeira edición do Bruón Folk Fest, organizado pola A. C. Os Liantes, e que non só tivo música, senón que ofreceu mesas redondas e obradoiros. Que tal foi? Sensacións? Podemos agardar unha nova edición a primavera que vén?

Ventura: «De feito, agora mesmo estamos a traballar xa na edición do 2025 con bastante intensidade.

As sensacións, en xeral, foron moi boas. Foron meses de duro traballo, coñecéndonos e interactuando entre nós con roles e facetas que, ata entón, non coñeciamos e, por momentos, custou, pero ao final, ver ondear a bandeira coa cabeza do boi foi como un soño. O feedback que nos chegou dos asistentes, grupos que participaron e colaboraron foi bo en todos os casos.

Como coa nosa música, somos críticos, e vemos que hai varios campos nos que mellorar; de cara a esta próxima edición imos intentar resolver. A nosa idea é facer cada ano un festival que vaia mellorando un pouquiño ao anterior».

Pablo Silva: «Por suposto. Foron incribles todas sensacións que tivemos, por igual, as boas e as malas. Como di Ventura, houbo momentos de tirar a toalla, onde non nos poñiamos de acordo, tamén houbo momentos de risas, sobre todo no discurso de despedida [risos].

O máis importante é que o festival saia ben, que a xente o desfrute; xente de todos os públicos. Para iso o facemos, para conservar a nosa tradición e crear xermolos. Con isto, e ver o ben que o pasa a xente, xa estamos contentos, xa nos dá ánimos para repetilo. Esperamos vervos en 2025!».

 

Unhas das vosas últimas actuacións foi a finais de outubro, como parte da Ruta Ghaiteira do Pasabodeghas 2024, unha ruta polas adegas-casas de San Miguel de Sarandón (Vedra, A Coruña) convertidas en espazos gastronómicos e culturais. Como lembrades esta xornada?

Ventura: «É un clásico dos Liantes, dos primeiros sitios aos que fomos cando nos comezamos a xuntar nos pasos previos á formación da Asociación. É por iso que, sempre que podemos, imos. É unha experiencia moi gratificante porque se xunta moita xente a desfrutar da música, o bo viño, a comida... trátannos sempre moi ben e é 100% recomendable sabendo sempre onde se está a actuar con responsabilidade e moderación, sobre todo no beber».

Pablo Silva: «É unha das festas que máis nos gusta. O ben organizado que está e o respecto que ten o público polos demais, é moi bonito. Non esquezamos que a festa faise nas casas dos bodegueiros; algo parecido queremos para nós no Bruón. Que a xente de todas idades poida desfrutar dun día de música e tradición e que haxa ese respecto que nos define ós galegos entre nós».

 

 

Para xa ir facendo oco na axenda, cando e onde poderemos volver desfrutar dos Liantes ao vivo? Como é un concerto voso?

Ventura: «Despois de Vedra, estivemos actuando no magosto en Bugallido e fixemos un concerto no Liverpool, en Ribeira esta finde pasada (07/12).

Nos nosos concertos tentamos conseguir que o público non adopte unha actitude meramente pasiva, senón que bailen e nos acompañen, que participen. En Bugallido, por exemplo, conseguimos que o público asistente estivese practicamente todo o tempo bailando, ata os bises, e iso para nós é un orgullo.

A partir de agora e ata maio, salvo actuacións puntuais que teñamos coa agrupación tradi, o que temos previsto é centrarnos en varios proxectos que temos en marcha para o festival do Boi Bruón (algúns dos cales implican volver a encerrarse a gravar) e probablemente ata o vindeiro verán non nos poidades volver ver nun concerto. O que si, ameazamos con traer novas sorpresas para esas datas tamén».

 

Ao fío, subides ao escenario vestidos con vestimentas tradicionais (zocas incluídas!), que papel pensades que ten esta parte, chamémoslle estética, na conservación e difusión do noso folclore?

Ventura: «A vestimenta é moi importante para nós, porque á parte non é o que se adoitaba ver neste tipo de agrupacións: escollemos a roupa de cotío, o que se poñía a xente, e non o típico traxe de gala máis vistoso que é o que se adoita asociar a os gaiteiros “de pano sedán vestidos”. O que diciamos antes que nos inspira a os Liantes? A vida mesma, e por iso os nosos traxes, tanto os anti como os de época, tiñan que ser os de cotío».

Pablo Silva: «O que diciamos antes, somos uns liantes ata na vestimenta. Non queriamos vestir igual que o fan a maioría dos gaiteiros, entón buscamos unha vestimenta que fose diferente e igualmente tradicional».

 

Foto © Andrés Paz Perez

 

A derradeira e marchamos! Como vedes a escena folk galega actual?

Ventura: «Francamente, moi ben. Hai unha moi boa cantidade de artistas e proxectos que están a facer un traballo francamente bo.

Nestes días estamos coa selección de grupos que queremos traer ao Bruón, e non sabedes como nos gustaría poder facer un festival xa non de dous días, senón de cinco ou seis, para darlle cabida a todos os que nos gustan. É sen dúbida unha das partes máis difíciles de organizar o festival, a escolla dos grupos, pero por outro lado é un gustazo ter tanto onde escoller».

Pedro Bretal: «Realmente nun dos seus mellores momentos. Con gran variedade de formacións, con xente nova, moi preparada e con proxectos que gustan. Os grupos folk están tendo cabida en gran variedade de festivais, non só de música folk.

Poderíamos dicir que non é unha moda, senón un traballo ben feito».

 

Na actualidade, que artista ou grupo galego nos recomendariades? Algún favorito que deberiamos coñecer?

Ventura: «Eu polo menos non son capaz de decantarme por ningún en particular, aínda que teño que dicir que me encantou coñecer como artista e como persoa a Isidro Vidal, na anterior edición do Bruón».

Pablo Silva: «Bellón Maceiras, Isidro Vidal, Sabela Olivares, De Ninghures, Mediarea, A Banda das Crechas... uf, é difícil; hai tantos e son tan bos que é moi difícil decantarse por un, e de seguro xa os coñecedes!».

 

Se abrísemos as vosas contas persoais de Spotify, que escoitariamos? 100% Sinceridade, 0% Vergoña

Ventura: «Na miña, moito dos Liantes, Milladoiro e Bellón Maceiras».

Pablo «Cruchi»: «Desde Os Liantes, obviamente, a Rammstein (moi do mesmo pau, [risos]), pasando polos Celtas Cortos, pop rock dos 80 e 90, Ludovico Einaudi... un pouco de todo, vamos».

Pablo Silva: «Os Liantes, como non, BREO, Os Carunchos, Mago de Oz, Celtas Cortos, Ialma, Red Hot Chilli Pipers, moito folk, noso e de fóra, algo de rock, pop, flamenco [risos], un pouco de todo».

Pedro: «BREO, AILÁ, Isidro Vidal, Guezos, Maianas... e música dos Liantes».