Catuxa Salom fixo da súa fusión de ritmos indíxeno-arxentinos, folclore galego e bases electrónicas enérxicas o seu aceno de identidade. De Aimogasta (Arxentina) ás montañas da Pontenova (Lugo), Salom constrúe un relato cargado de simbolismo onde a natureza e o movemento están sempre en primeiro plano. Irrompeu con forza na escena independente coa publicación de Nunha aldea (2022), un primeiro EP no que canta sobre o achegamento ao mundo rural.

Un par de anos máis tarde, e logo de percorrer media centena de salas de concertos e festivais de toda España, Catuxa Salom presenta Cāldo (2024), segunda referencia e primeiro longo no que a artista reflicte unha desromantización del rural, esa «mirada urbanita “idealizada” que temos de vivir no campo».

 

Foto © Aigi Boga

 

Non tendo antecedentes musicais na familia, cal foi, e como lembras, o teu primeiro contacto coa música?

Catuxa Salom: «Na miña familia, malia non haber músicos profesionais, sempre houbo moita música nas reunións con guitarras, cantos e bombos legüeros (folclore arxentino).

Cando era moi pequena (uns tres anos) lembro que estabamos na casa da miña familia en Arxentina e era común que, despois das comidas, me subiran enriba da mesa e dixesen “que cante a Cati, que cante a Cati”... Imaxino que isto me influíu positivamente na confianza en min mesma».

 

Como chega Catalina Salom Nunia a converterse en Catuxa Salom? Como nace este proxecto artístico en solitario?

Catuxa: «O proxecto nace cando, despois de dez anos vivindo en Madrid, decido volver a vivir a Galicia e reconectar tanto coas miñas raíces arxentinas como galegas. Foi algo bastante orgánico, resultado de investigar máis a fondo nas miñas raíces».

 

Antes de Catuxa Salom, a Catalina escoitabámola como La Gata Zurda, un proxecto onde o protagonismo estaba repartido entre «a guitarra flamenca, un pedal de efectos looper e algúns instrumentos ‘chamánicos’ de percusión». Que queda desa Gata en Catuxa?

Catuxa: «Está moi latente á hora de compoñer; a fin de contas, segue a ser tamén a miña esencia. La Gata Zurda creouse tocando na rúa e viaxando por Portugal, Francia e España.

Cando compoño temas que me afectan máis emocionalmente, inevitablemente sae esa “Gata Zurda”».

 

Foto © Aigi Boga

 

Do folclore arxentino de Los Nocheros, Mercedes Sosa ou Violeta Parra, ao rock, blues, funk, folk galego, electrónica... a amálgama de estilos que abarca Catuxa Salom, o proxecto, semella non ter fin; deixando as etiquetas a un lado, como describirías ti a túa música? A que soa Catuxa Salom?

Catuxa: «Catuxa Salom soa a unha persoa que viaxou moito e se inspirou en moitas culturas diferentes e formas de pensar. Son filla e neta de inmigrantes (os meus avós eran italianos) e en min hai unha mestura innata constante. Non teño medo de mesturar sons, instrumentos, harmonías... Ao final, é o que fixemos os humanos ao longo da historia».

 

Nomeabamos antes a Mercedes Sosa e Violeta Parra, pero a quen máis sinalarías como as túas influencias musicais? Quen dirías que ten, ou tivo, un particular impacto no teu xeito de facer música?

Catuxa: «Sen dúbida Lido Pimienta (Colombia), Feli Colina (Arxentina) e Stromae (Bélxica). Son proxectos que, ao meu parecer, teñen moita clase e bo gusto á hora de crear e mesturar estilos. Saben manterse fieis ao seu son e, ao mesmo, tempo ofrecer un discurso social e contemporáneo».

 

Ademais de estudar socioloxía, a túa formación académica abrangue coñecementos en interpretación teatral. Inflúe esta outra disciplina artística na faceta musical? De ser así, en que aspectos?

Catuxa: «Sen dúbida, a expresión corporal é para min é un pilar esencial. Enriquece indiscutiblemente o directo e axúdache a que o teu mensaxe chegue e se conecte co público.

Para min non é negociable a expresión corporal. Cando vou a concertos como público, se vexo que os músicos están demasiado “na mente” e non transmiten co seu corpo ou mesmo non se relacionan entre eles, eu tamén desconecto.

É unha materia pendente que penso, por sorte, está a cambiar».

 

 

 

Nunha aldea (2022) foi o teu debut discográfico, un EP que nace —literalmente— nunha aldea, a de Vilaxurbín na Pontenova (Lugo), onde te mudaches logo da pandemia. Foi este traballo consecuencia do cambio?

Catuxa: «Si. Foi reflexo do que estaba a vivir nese momento. Por iso penso que conectou tan ben co público; moitas persoas estaban pasando por unha situación semellante.

Moita xente quere irse a vivir ao campo, unha idea idílica do rural...».

 

 

Alí, entre árbores, cabazos e casas de pedra e lousa creas un álbum que chegaba aos nosos oídos case como unha oda ao rural. Como lembras o seu proceso creativo?

Catuxa: «Tiven moita sorte. Tiña aforros e traballaba a distancia escribindo cancións para outros, entón tiña todo o tempo para estar nun estado creativo e de investigación; moita marxe de ensaio e erro, que é moitas veces o que nos falta.

Estabamos moi illados polo que non había distraccións e digamos que “o wifi” da cabeza conectouse e as cancións chegaban practicamente sen esforzo».

 

Neste traballo propós unha mestura entre os ritmos indíxeno-arxentinos, o folk galego e a electrónica. Os teus pais son arxentinos, ti naciches aquí en Galicia, supoñemos que esa mestura de estilos é unha tradución sonora desa mestura de raíces, é así?

Catuxa: «Si. Sen dúbida é unha mestura da miña esencia máis inata. Ao ser familia constante de inmigrantes podo tirar de moitos fíos que me resultan inspiradores.

Agora estou escoitando moita tarantella e outros ritmos tradicionais do norte de Italia».

 

“Chicharras” é un canto nostálxico á túa terra de ascendencia; que significa Arxentina para ti?

Catuxa: «Digamos que en Arxentina son a miña mellor versión. Teño unha conexión moi forte non co país en si, senón coa miña familia de alí, os meus primos, tíos, a cultura. O tipo de bromas e o xeito de relacionarnos é algo que non quero perder.

Imaxino que “Chicharras” é un canto a “nunca te esquezas de onde vés”».

 

 

Na pasada edición dos Premios Martín Códax da Música, fuches galardoada na categoría de Músicas do Mundo e Mestizaxe. Que supuxo para ti este recoñecemento?

Catuxa: «Moi agradecida. Sobre todo porque o voto era popular e iso xera moito agradecemento polos meus compañeiros e compañeiras».

 

 

 

Vés de lanzar Cāldo (2024), a túa segunda referencia e primeiro longo. Dis que nace «desde a desromantización do rural», un concepto que contrasta poderosamente coa idea do disco anterior. Desencantásteste do rural (e tanto como para que fose a faísca que prendese un novo disco)?

Catuxa: «Non. Para nada!!! O rural é o futuro, estou segura. Simplemente quería falar sobre esta mirada urbanita “idealizada” que temos de vivir no campo.

Vivamos onde vivamos sempre haberá cousas mellores e peores. Desde logo, para min o mellor do rural é a rede de xente e a familia que alí estamos creando. Hai máis coidado, máis comunidade».

 

De feito, “Hórreo” abunda nesa idea —conceptualmente ben podería ser parte de Nunha aldea—, non?

Catuxa: «Cando estaba a compoñer Cāldo, fronte á miña xanela hai un hórreo. E un día mirábao e pensaba, “se este hórreo falase, que contaría?” E naceu esta canción na que, alén de rescatar ritmos tradicionais do folclore galego, quería facelo cun ritmo actual, cunha letra actual, dunha persoa que vive e habita a aldea en 2025».

 

 

Por que titular o disco «Cāldo», esa palabra tan galega que, ademais de designar ese prato tan noso (como en “Hórreo”), evoca tamén reconforto, calor (como en “Amores rusos”)? E por que ese «ā» así co macrón?

Catuxa: «O “ā” simboliza dúas cousas: unha, a tapa da pota do caldo, e a segunda, un caldo especial. Un cāldo con algo “especial” e máis contemporáneo».

 

Foto © Aigi Boga

 

O primeiro que escoitabamos deste álbum era “Aguas venir”, sinxelo no que cantabas ás augas dos mares e os ríos, implorando que volva chover. Máis aló da mensaxe ecolóxica da canción, a auga é unha constante nos teus temas. Que significado ten para ti?

Catuxa: «Crieime fronte ao mar. Compuxen as miñas primeiras cancións sentada na praia e ao lado dos ríos. Para min a auga simboliza as emocións, sen dúbida. Galicia é un pobo moi acuático tamén.

En absolutamente todas as miñas cancións hai algunha referencia á auga. Agora mesmo non sabería dar unha resposta coherente, pero penso que nuns anos o terei máis claro».

 

 

En “Xa non ves” narras un desamor de xeito conmovedor que, no seu videoclip, levas ás paisaxes naturais de Palas de Reis, á praia da Lanzada e á Pontenova. Tamén o imaxinario das túas letras está cheo de montañas, vales, praias... É a natureza a túa principal fonte de inspiración?

Catuxa: «Gústame moito crear metáforas relacionadas coa natureza. Sexa a forza dos volcáns e o seu poder destrutor e arrasador ou a caída das cascadas con toda a súa potencia.

É certo que, se escoitas con atención, practicamente toda a música latinoamericana se inspira moito na natureza tamén para crear, desde o máis urbano ao máis folclórico. Seguramente estou moi influenciada por estas correntes».

 

 

Outra das constantes que atopamos nas túas letras son o canto e o baile. Ademais do seu sentido literal, que simbolizan para ti?

Catuxa: «Volvendo ao de antes, para min o baile simboliza unha conexión co corpo e coa nosa expresividade. Non podo entender a vida sen movemento».

 

As letras do longo bailan entre o español, o galego e mesmo o francés (ou ruso!), por que mesturar (tamén) distintas linguas para trasladar a túa mensaxe?

Catuxa: «Ao final creo desde a miña esencia e é algo que se reflicte na mestura de instrumentos, linguas e ritmos».

 

 

Neste Cāldo, as túas raíces arxentinas escóitanse a través de instrumentos como o bombo legüero ou charango, que combinas con pandeiretas e voces galegas; pero o peso da electrónica é aínda maior que en Nunha aldea, así como o das músicas urbanas. Que propiciou este «pequeno» xiro no teu son?

Catuxa: «Queriamos con Marcos Bayón, o produtor, meternos máis de cheo nas texturas electrónicas e xogar sen límites sonoros. Foi bastante orgánico e eu tiña claro que quería moito ritmo bailable no disco».

 

Na produción de Cāldo repites con Marcos Bayón de Prasat Bayon Studio. Como é traballar con el?

Catuxo: «Marcos é marabilloso. Coñecino por IG, envieille un DM e nunha semana estabamos comezando a traballar xuntos a distancia. Entendémonos perfectamente á hora de crear e iso é unha sorte. Eu envíolle demos preproducidas e el sabe por onde levalas».

 

Foto © Aigi Boga

 

O ano pasado fuches parte da segunda edición do SONEMERXENTE, a aceleradora musical da Xunta de Galicia e a Fundación Paideia. Como foi a experiencia? Que ensinanzas levas no peto?

Catuxa: «Levo comigo compañeiras marabillosas e unha rede de contactos moi valiosa. Con moita desta xente, a día de hoxe, sigo a traballar conxuntamente».

 

Adoitas presentarte en directo en solitario, acompañada da túa loop station e os teus instrumentos, pero tamén en formato banda xunto a Lucía Cortiñas (percusións, voces) e Yudit Almeida (contrabaixo, sintes, voces). Por que elas? Que dirías que achegan á túa música en directo, ademais do obvio?

Catuxa: «O non tan obvio é que fóra do escenario temos unha relación moi sa e isto non é tan habitual. O normal é que haxa roces, xa sabes, o día a día. No noso caso, levámonos xenial e isto transmítese no directo. A día de hoxe, o bo equipo é un factor indispensable para traballar comigo».

 

 

E como describirías os concertos de Catuxa Salom?

Catuxa: «Un viaxe sonora que te transporta, te conmove e te deixa “tecleando” unha semana. Como unha boa película».

 

Cando, e onde, poderemos desfrutar do disco ao vivo?

Catuxa: «En febreiro comezamos a anunciar as primeiras datas. Estamos impacientes!».

 

Na actualidade, que artista ou grupo galego nos recomendarías? Algún favorito que deberiamos coñecer?

Catuxa: «Creo que Carmela está a achegar algo moi interesante ao panorama. Tamén o rapeiro Habló Pablo é un proxecto súper conmovedor».

 

Se abrísemos a túa conta persoal de Spotify, que escoitaríamos? 100% Sinceridade, 0% Vergonza

Catuxa: «*Espera que abro e miro* A miña última canción gardada é “Canario” de Karen y Los remedios (dark cumbia arxentina) e así máis coñecida “Zarcillos de plata” de Judeline ou “Importante” de Carlos Ares».