Hai pouco máis de ano e medio que anunciaban os primeiros pasos desta andaina musical e agora están a presentar o seu primeiro disco. BREO é un novo grupo revelación de folk que emana, e bebe, da tradición galega. Composto por Sandra Novais (voz, teclado, pandeiretas), Samuel Lafuente (violín, voces), Rubén Gómez (guitarra), Migui Ocampo (bodhran, percusión) e Bieito Romero (frauta travesa, acordeón diatónico, gaita), BREO mestura música tradicional e cultura inmaterial de Galicia con novas sonoridades. O resultado é unha música contemporánea de raíz que o grupo defende enriba do escenario nuns directos «moi dinámicos», frescos e potentes.

Debutan con Máis alá (Xingra, 2024), disco que reflicte a importancia que ten dentro da cultura galega o mundo máxico, narrando, a través dunha decena de cancións, costumes, crenzas e ritos.

 

 

 

O nacemento de BREO remóntase a febreiro de 2023, daquela, como xorde o grupo?

BREO: «O grupo dáse a coñecer en febreiro de 2023, mais temos unha primeira reunión para iniciar o proxecto en decembro de 2022, pouco despois de rematar Dequenvessendo. Queriamos seguir a facer música e decidimos crear un novo proxecto para esta nova andaina».

 

Aínda que para calquera galego o nome de «Breo» é máis que recoñecido como hipocorístico de Breogán, o voso «Breo» vén de Berobreo. Por que escoller a esta deidade galaico como nome do grupo?

BREO: «BREO era un nome que xa nos levaba roldando a cabeza dende facía un tempo. Coñecémolo a través dun proxecto moi interesante chamado Gaelaico, un proxecto no que se conectan a cultura e o idioma galego coa cultura e idioma gaélico irlandés. Nel falaban da palabra BREO, a cal podería derivar de lume, e falaban da deusa BEROBREO, deusa que habitaba no Monte do Facho, en Donón (Cangas do Morrazo).

Aí é o momento no que coñecemos esta deidade e a forza histórica que tiña; deusa encargada de custodiar as ánimas e de levalas ao alén, ao Máis Alá, vencellada á súa vez co lume, un dos catro elementos da natureza que ten ese poder purificador e abenzoador».

 

BREO sodes Sandra Novais (voz, teclado, pandeiretas), Samuel Lafuente (violín, voces), Rubén Gómez (guitarra), Migui Ocampo (bodhran, percusión) e Bieito Romero (frauta travesa, acordeón diatónico, gaita). Ademais dunha ampla formación musical, tamén tedes experiencia anterior noutras agrupacións (Dequenvessendo, Böj, Alén de Ancos, Cantabile, Coro Gaos). Que diriades que achegan os vosos coñecementos e vivencias previas á hora de conformar este novo proxecto?

BREO: «Sempre que se comeza un proxecto, aínda que se pasase por outros, é o inicio dunha nova andaina, onde xorden novas incógnitas, onde se ten que construír de novo unha estrutura para que todo funcione de forma correcta. Mais non é de cero, xa que, como ben dicides, vimos da convivencia doutros grupos ou proxectos, o que nos outorga coñecemento e certa madurez para poder facer as cousas mellor e evitar erros cometidos no pasado.

Os coñecementos previos tamén achegan unha maior facilidade á hora de arranxar ou compoñer cancións, e mesmo á hora de producir e mesturar, axudan moito».

 

 

Bieito, ti es fillo de Bieito Romero, fundador de Luar na Lubre; e ti, Migui, es sobriño de Patxi Bermúdez, tamén membro do emblemático grupo de folk galego. De presión ides ben, non?

Migui Ocampo: «No meu caso, non sinto unha presión como tal, xa que a miña traxectoria como músico si que comezou co meu tío como referente, pero a día de hoxe vai máis alá».

Bieito Romero: «Teño a sorte de tocar con el en Luar na Lubre, e foi o meu pai quen me ensinou todo o que hoxe en día son en relación coa música. Presión non diría que haxa a día de hoxe, pero si que é unha persoa á que lle teño un respecto infinito e á que me gusta ensinarlle as cousas que fago».

 

Xa que nomeamos a Luar na Lubre, referente da música folk da nosa terra, como vedes a escena folk galega? Porque ultimamente están a xurdir formacións de novo folk galego (De Ninghures, Caamaño & Ameixeiras, ABRIL, Fillas de Cassandra) que, como vós, manteñen viva a nosa tradición, mesmo reinterpretándoa.

BREO: «Parécenos que hoxe en día a música galega está a gozar dunha moi boa saúde (algo que contrasta directamente co idioma que a nutre e é unha verdadeira mágoa). Naceron, e continúan, moitísimos grupos de música galega, cunha gran calidade. Si que é verdade, que a día de hoxe, poucos novos grupos ou formacións falan do xénero folk ou celta; está en auxe a etiqueta de tradi, trad ou new trad, mais todos saímos do mesmo: a raíz, a tradición».

 

 

Se preguntamos por influencias, a quen sinalariades? Quen diriades que ten, ou tivo particular impacto na vosa música?

BREO: «Uf... Moitos proxectos! Luar na Lubre, Berrogüeto, Milladoiro, Jethro Tull, Project SMK, Boys of the Lough, Flook, Llan de Cubel, Felpeyu..., poderiamos continuar cunha moi longa lista».

 

 

 

A principios de outubro lanzabades o voso primeiro álbum, Máis alá (2024), un longo de dez cancións baseadas na mitoloxía popular galega. Como nace, e se desenvolve, a idea de facer un disco arredor deste concepto?

BREO: «O nome do grupo penso que xa deixa entrever cara a onde tiramos e, polo tanto, o primeiro disco queriamos que estivera relacionado con todo isto.

A meirande parte de nós estamos vencellados, desde hai moitos anos, á nosa música e, porén, conectados coas nosas raíces. Parecíanos interesante poder falar, a través da música, de historias que nos encantou coñecer e descubrir. Neste disco, ademais de facer un traballo no eido musical, fixemos un traballo de investigación que nos levou a coñecer moitas lendas, costumes e ritos que foron os que nos serviron de inspiración para posteriormente compoñer as pezas e facer os arranxos que agora quedaron gravados».

 

 

A inspiración principal do álbum parte de costumes, crenzas e ritos que chegan a vós grazas a unha figura imprescindible, a dos nosos maiores. De que xeito trasladades, e (re)interpretades todo este misticismo ao repertorio do disco?

BREO: «Parte destas historias chegan a través dos nosos maiores de forma directa, como pode ser a historia de “María ʻA Meigaʼ”, ou a canción de “A Cruz de Pedra”, onde recordamos eses fermosos momentos nos que falamos cos nosos avós un día despois dun xantar ou mentres estamos pasando a tarde.

Outras das historias chégannos a través de libros ou lendas recollidas por estudosos, pero que no seu tempo recolleron tamén os maiores, polo que queriamos dedicar este traballo a todos eles: aos e ás ʻsen nomeʼ, que moitas veces quedaron relegados a un segundo plano, pero que foron os encargados de que séculos despois os coñecementos chegaran a nós».

 

 

 

Abre o disco unha “Intro” que recolle as palabras que Castelao escribía para a estrea de Os vellos non deben de namorarse en Montevideo (Uruguai) a principios dos anos corenta. O discurso mantén a idea de que as obras de arte poden traspasar fronteiras sempre que conserven o «sabor» da terra onde nacen. Que papel pensades que tedes vós, as novas xeracións de grupos folk, á hora de conservar ese «sabor»?

BREO: «Supoño que o noso papel verase nun futuro. O obxectivo do grupo, ademais de pasalo ben, é crear novas melodías, achegar o noso punto de vista sobre a música e intentar que a música galega siga a gozar da saúde da que agora mesmo está a gozar e chegar ao maior público posible».

 

 

Agás un par de temas que parten de pezas tradicionais, o repertorio é de composición propia, con cancións asinadas por Bieito Romero e Migui Ocampo. Como é o proceso creativo? Sendo cinco membros no grupo, hai reparto de tarefas?

BREO: «Cada canción ten un proceso de creativo diferente. Algunha ao mellor xa se presenta con voces para cada instrumento (ou con certas guías, sempre móbiles) e noutras preséntase unha melodía principal e cada un despois engade ou arranxa certas pasaxes da canción.

Procuramos que en cada canción cada un dos membros arranxe a súa voz ao seu xeito, achegando así cada un a súa sonoridade persoal».

 

 

“Limiar” e “Canto Raibas” son eses temas que comentabamos partían de obras tradicionais, tanto do noso repertorio como doutras nacións do Atlántico, por exemplo, Irlanda. Como lembrades ese traballo de recuperación e selección destas pezas?

BREO: «Fermoso. Como comentaba anteriormente, o disco ten unha importante parte de estudo, non foi só tocar.

Afondámonos en moitos dos cancioneiros que temos na música tradicional galega: CPG de Dorothé Schubarth, varios dos Cancioneiros de Manolo Rico, algúns dos Cancioneiros de Foxo, como Cancioneiro Antropolóxico de Quiroga e Ribas do Sil e Montañas do Sor..., arquivos sonoros como os do APOI, os propios arquivos sonoros do CPG, de Alan Lomax..., polo que tivemos a oportunidade de afondar máis nas nosas músicas, de coñecer e recordar melodías fermosas que están en moitos dos casos aí gardadiñas, e que queriamos que saíran á luz.

Por iso quixemos musicalas, sacarlles o po e conseguir que a día de hoxe sexan cantadas, ben sexa nos nosos directos ou escoitando o noso disco».

 

 

Ao fío, como é o proceso de arranxo destas pezas tradicionais, sobre todo en comparación a traballar desde cero?

BREO: «Nalgúns casos chega a ser máis complicada. Si que é verdade que estas dúas en concreto foron bastante sinxelas, xa que foron pezas moi inspiradoras para nós e foi fácil fialas, mais quedaron moitas pezas na recámara porque se nos complicou o seu arranxo.

Pasa un pouco como coas pezas propias; Rubén encárgase da harmonía e pacta con Migui un acompañamento rítmico-harmónico, atopamos un ton no que quede cómodo para a voz de Sandra e despois Samu e Bieito constrúen as melodías baseándose na peza e no que nos transmite».

 

 

 

En “Nao Senlleira” musicalizades un dos poemas más coñecidos de Fermín Bouza Brey, recollido no libro homónimo e un clásico do neotrobadorismo. Por que este poema?

Bieito: «Foi amor a primeira vista. Estaba un día na cama co teléfono e de repente apareceume na conta de Alexandre Bóveda (un dos Centros Sociais máis importantes da Coruña) unha publicación sobre Fermín Bouza-Brey, un dos máis grandes da nosa literatura.

Ao ler o poema, véuseme unha música á cabeza, ao instante. Era de noite e non podía facer moito ruído, así que collín o teléfono e cantaruxando baixiño gravei a melodía. Ao día seguinte, segundo me erguín, collín o acordeón e comecei a sacar a melodía, transcribina e aos poucos fun facendo os acompañamentos. Despois presenteilla ao grupo, gustou e montamos a versión que quedou agora mesmo».

 

 

En “María ‘A Meiga’”, “A cruz de pedra” e “Os Lombois” escoitamos unhas narracións de persoas maiores. Cal é a historia detrás destes audios? Por que incluílos nestas cancións en concreto? Que valor engadido achegan ás composicións?

BREO: «No caso de “María ʻA Meigaʼ”está a avoa de Migui (Maruja ʻdo Lameiroʼ), contándonos unha historia sobre unha veciña que tiña o seu marido á que lle chamaban María ʻA Meigaʼ. Había varias historias sobre esa muller, pero escollemos aquela, porque era a que normalmente nos contaban cando falabamos deste tema.

No caso da canción “Os Lombois”, a inspiración deste tema vén a través dun vídeo que coñecemos a través de Óscar Carrete Lage, un amigo do Courel, que recolleu este rito nas montañas dos Ancares. Quixemos empregar parte do audio deste vídeo porque así deixabamos testemuña de como había que facer para encoutarlle os lombois á vaca cando lle entraban».

 

 

O disco remata con “Danza do abellón”, termo co que se coñece a un antigo rito funerario no que os familiares e asistentes ao velorio formaban unha roda collidos da man e daban voltas arredor do corpo imitando o zunido dun abellón. Non cremos nas casualidades, así que... por que «despedir» o disco con este tema en particular?

BREO: «O disco comeza con Castelao falando da importancia que teñen as nosas raíces en todo o que facemos e o que somos. De seguido, veñen as Pandereteiras de Barro de Arén, cantando unha xota que é a primeira canción do disco: é dicir; comezamos o disco como un nacemento, como un concepto do que nós mesmos somos, pensamos que era bastante poético rematalo como remata a vida; pero non con pena, senón con alegría».

 

 

Marta Chello, Sabu l’Aviseu e a A.C. Triskell —asociación da que saídes algún de vós— son as colaboracións que escoitamos neste traballo. Como xorden estas colaboracións e que pensades que achegan aos temas nos que participan?

BREO: «Quedaron moitas colaboracións no tinteiro, que oxalá poidan realizarse en vindeiros proxectos.

Sabu é un bo compañeiro, e Migui colabora con DʼUrria (o seu grupo) de forma frecuente, polo que pensamos na súa voz para participar no disco. Tiñamos moitas ganas de gravar un cello, fascínanos o seu son, e cremos que “María ʻA Meigaʼ”era un bo tema onde metelo. Cando rematamos de gravar todo, quedábanos algo baleiro e pensamos en Marta, unha gran violoncellista da Coruña, para gravar uns colchóns e o resultado foi xenial.

No tocante a Triskell; penso que hai que saber de onde vén cada un. Bieito é profe na Asociación e, ademais de quedar moi ben nesa peza, dándolle unha forza que non acadaría doutro xeito o tema, quería que colaboraran con nós para que puideran ter a experiencia de tocar nun estudio. Algúns da banda están montando un grupo e a gravación tiña un certo sentido á súa vez pedagóxico —facer clic, ʻmesturarʼ o que queres escoitar, tocar dentro da pecera...— foi unha experiencia moi guay e cuns resultados moi lindos».

 

 

Os protagonistas da portada son os Sanandresiños, uns amuletos fabricados artesanalmente a base de faragulla de pan en San Andrés de Teixido (A Coruña). Seica o deseño tamén ten a súa parte máxica! Como escollestes a fotografía da portada e por que eses amuletos para representar Máis alá?

BREO: «As mans que aparecen na portada son as de Maruja, a avoa de Migui, que suxeitan e nos ofrecen os Sanandresiños como símbolo de entrega da tradición, protección e boa sorte.

A fotografía fixémola en Goiriz, aldea onde os avós de Migui teñen unha casa. Durante a Semana Santa xuntámonos alí para facer ensaios intensivos ou, este ano, para traballar sobre o disco. Grazas a Rebeca, unha excelente fotógrafa de analóxico que fixo todas as fotografías do disco, puidemos materializar a idea que tiñamos de portada nesta fermosa fotografía».

 

Vides de presentar Máis alá na Garufa (A Coruña) e na Casa das Crechas (Santiago de Compostela), como está a ser a acollida do disco ao vivo?

BREO: «Moi ben. Foron dous concertos marabillosos. O da Sala Garufa foi espectacular; estivemos rodeados de bos compañeiros e compañeiras e puidemos contar con colaboracións do propio disco e con colaboracións alleas. Foi un concerto moi especial.

Crechas fíxonos moitísima ilusión, xa que o primeiro concerto do grupo foi o das Crechas o 22 de agosto do 2023, e foi como volver a onde comezamos, onde nos dimos a presentar.

Estamos moi contentos».

 

 

Como son os concertos de BREO? Cando, e onde, poderemos volver vervos enriba do escenario?

BREO: «Son moi dinámicos. Imos repasando as pezas do disco, botando pezas que quedaron fóra do disco, pero que se gravarán máis tarde, metemos pezas tradicionais, facemos algunha versión... Hai momentos de baile, momentos de escoitar, momentos de cantar...

Estaremos en Balboa, en Fene e en breve anunciaremos nas nosas redes sociais máis datas de presentación».

 

Na actualidade, que artista ou grupo galego nos recomendariades? Algún favorito que deberiamos coñecer?

BREO: «Hai moitos, pero así a bote pronto Alana, AILÁ... E hai un grupiño novo que está nacendo, alumnos de Bieito, que se chaman Arnela, que o están a facer moi ben».

 

Se abrísemos as vosas contas persoais de Spotify, que escoitariamos? 100% Sinceridade, 0% Vergoña

BREO: «Abril, Estopa, The Chieftains, Project Smok, Gnoss, Valtos, Berrogüeto, Xabier Díaz, Juan Luis Guerra, Sangre de Muérdago, Desakato, Kasir...».